Giá trị dinh dưỡng của mật ong

Từ xa xưa con người đã biết sử dụng mật ong để chữa trị một số bệnh và bồi bổ sức khỏe kéo dài tuổi thọ.

Theo Đông y, mật ong có vị ngọt, tính bình, có tác dụng bồi bổ cơ thể, chống đau, giải độc, chữa trị cảm sốt, có tính kháng khuẩn, chống viêm, nâng cao thể lực trong nhiều bệnh mãn tính như tiểu đường, viêm phế quản mãn viêm thần kinh da, viêm gan, xơ gan, bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, mất ngủ, suy nhược thần kinh. 

Ngoài các công dụng trên, mật ong còn được sử dụng như một chất tá dược, chế biến phối hợp của nhiều loại thuốc khác nhau dùng cho người và động vật.

 Mật ong thường ở thể lỏng, dạng keo, hàm lượng nước dưới 20 %, có tính acid yếu. Mật ong từ các nguồn hoa khác nhau sẽ có màu sắc và hương thơm khác nhau. Thường màu nhạt sẽ có mùi thơm nhẹ, màu thẫm có mùi thơm nồng, màu thẫm có lượng muối khoáng cao hơn màu nhạt.

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Bộ Y tế, thành phần dưỡng chất của mật ong rất phong phú. Lượng nước trong mật ong khoảng 16-25%, loại tốt dưới 18%. Hàm lượng nước càng thấp chứng tỏ chất lượng càng tốt.

Lượng đường 70-80%, chủ yếu là đường đơn glucoza dễ hấp thu. Lượng đường kép như đường mía, mạch nha, không được vượt quá 5 %. Hai loại này thường được các nhà sản xuất trộn với mật ong nguyên chất. Do lượng đường cao, dễ hấp thu nên năng lượng của mật ong khá lớn, sử dụng tốt cho người kém ăn, đang ốm như người già, trẻ em.

Tổng lượng khoáng khoảng 0,04-0,06%, gồm nhiều loại khác nhau như sắt, đồng, kali, natri, calci, kẽm, magie... cần thiết cho tái tạo máu, tổng hợp các men cần thiết cho chuyển hóa và các hoạt động sống của cơ thể.

Có trên 16 loại vitamin có hàm lượng cao trong mật ong như vitamin B1, B2, C, E, PP, K… Các vitamin này rất cần cho quá trình tiêu hóa, phát triển, chống oxy hóa và chống lão hóa cơ thể.

Trong mật ong, hàm lượng protein và acid amin chỉ chiếm dưới 1 % trọng lượng, tuy nhiên có đủ các acid amin cần thiết.

Ngoài ra, các chất dinh dưỡng có trong mật ong giúp trung hòa hoạt động gây hại của các gốc tự do.

Một muỗng canh mật ong chứa 64 calo, nhưng tải lượng đường huyết lành mạnh (GI=10), ít hơn một chút so với chuối. Mật ong nguyên chất không gây tăng đột biến lượng đường như đường trắng.

Mật ong thường có khoảng 18% nước, hàm lượng nước càng thấp thì chất lượng mật ong càng tốt. Đặc biệt, mật ong không cần bảo quản bằng cách làm lạnh hoặc sử dụng hóa chất.

Rủi ro và tác dụng phụ tiềm ẩn của mật ong

TS.Lương y Phùng Tuấn Giang, Chủ tịch Viện nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam cho biết mật ong được coi là an toàn khi dùng bằng đường uống với liều lượng được khuyến nghị (2-3 muỗng canh). Tuy nhiên, tuyệt đối không được cho trẻ dưới 12 tháng tuổi dùng mật ong vì mật ong nguyên chất là nguồn tiềm ẩn của bào tử gây ngộ độc. Mật ong nguyên chất không gây nguy hiểm cho trẻ lớn hoặc người lớn, có thể ăn mật ong miễn là họ không bị dị ứng. 

Nếu ai bị dị ứng hoặc nhạy cảm với cần tây, phấn hoa hoặc bị các bệnh dị ứng khác liên quan đến ong, thì không nên sử dụng mật ong nguyên chất với lượng nhiều. Mật ong từ thực vật trong chi Đỗ quyên (Rhododendron) cũng có thể gây ra các phản ứng dị ứng do độc tính. 

Mặc dù mật ong là một trong những chất ngọt lành mạnh nhất, nhưng vẫn nên được sử dụng ở mức độ vừa phải. Các tác dụng phụ khi say mật ong có thể bao gồm mệt mỏi, chóng mặt, nôn mửa, đổ mồ hôi. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn của việc tiêu thụ mật ong sẽ khó xảy ra trừ khi chúng ta tiêu thụ quá nhiều.

Ngoài ra, khi đun ở nhiệt độ cao, mật ong đã được chứng minh là tạo ra hydroxymethyl furfuraldehyde (HMF). Một nghiên cứu năm 2010 phát hiện ra rằng khi bị nung nóng từ 60 độ C đến 140 độ C, HMF đã tăng lên đáng kể. HMF có thể gây ra các tác động có hại và được coi là chất gây ung thư.

Bên cạnh đó, nên dùng trực tiếp mật ong tươi nguyên chất, hoặc hòa loãng trong nước ấm, nước nguội, sữa, nước hoa quả..., không nên pha trong nước sôi hoặc đun kỹ trong nước sôi do nhiều chất dinh dưỡng vitamin, chất khoáng hoặc men sẽ bị phân hủy ở nhiệt độ cao.

Không nên pha mật ong cùng rượu có độ cồn cao, làm lắng tủa và biến tính nhiều thành phần hữu cơ của mật ong.

TS Giang khuyến cáo, để có được những lợi ích của mật ong cũng như tránh được những tác dụng không mong muốn, chúng ta nên lựa chọn mật ong nguyên chất đa dòng (nhiều loại hoa) tự nhiên được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mật ong đơn dòng được nuôi và kiểm soát chất lượng như mật ong hoa nhãn, mật ong hoa bạc hà, mật ong hoa cà phê… Cẩn thận với những loại mật ong được đun nấu tinh luyện, mật giả pha chế từ đường và hóa chất. Ngoài ra, mật ong cần phải được sử dụng với liều lượng phù hợp (2-3 thìa mỗi ngày).