Lập Đông đến mang theo không khí lạnh, khô nên đòi hỏi con người cần có sự chuẩn bị để thích nghi với cái lạnh. Chế độ sinh hoạt cần được điều chỉnh để tránh phá vỡ chức năng sinh lý chuyển đổi âm dương trong cơ thể.

Cụ thể trong tiết Lập Đông, bạn nên đi ngủ sớm và có thể dậy muộn hơn bình thường 1 chút để đảm bảo ngủ đủ giấc, tốt cho việc phục hồi năng lượng. Tránh ra ngoài khi mặt trời tắt nắng, trời nhiều sương để tránh bị cảm lạnh, hao tổn nguyên khí của cơ thể. Để tăng cường sức khỏe, ngoài việc tập luyện, thời điểm này cũng cần chú ý trong ăn uống để giữ gìn sức khỏe.

Ẩm thực dưỡng sinh trong tiết khí Lập Đông

Sách Ẩm thiện chính yếu có nói: "Tiết đông lạnh, nên bổ dưỡng, lấy nhiệt trị hàn, không nên ăn đồ lạnh". Sau này, "mùa đông tẩm bổ" trở thành câu ngạn ngữ trong dân gian. Căn cứ theo ngũ vị để lựa chọn thức ăn cho phù hợp. Ngũ vị là chỉ các vị: chua, đắng, ngọt, cay, mặn, phối hợp cùng với can (xuân), tâm (hạ), tỳ (trưởng hạ), phế (thu), thận (đông). Đông y cho rằng, các vị khác nhau thì tác dụng cũng không giống nhau.

Vị chua có tác dụng thu liễm, làm giảm bớt tiểu tiện, giữ mồ hôi, ngăn tiêu chảy. Vào tiết lập đông ta đi tiểu nhiều, ăn đồ chua vừa phải có thể giảm bớt tiểu tiện, ví dụ như ăn cam quýt, ô mai, sơn tra ...

Tiết lập đông thận (thủy) làm chủ dễ khắc tâm (hỏa), tức là mùa đông tâm hỏa hư nhiều, vì vậy lúc này cần ăn nhiều vị đắng để bổ tâm. Ngoài ra, những chất dạng kiềm chứa trong các thực phẩm vị đắng có tác dụng tiêu viêm giải nhiệt, thúc đẩy tuần hoàn máu và làm giãn huyết quản.

Vị ngọt có tác dụng bồi bổ làm phòng chống co giật. Mùa đông giá lạnh, nên ăn thêm các thực phẩm có vị ngọt như: các loại đường, mật ong, mứt, nước uống ngọt... để cung cấp nhiệt năng, giúp cơ thể chống chọi lại với giá lạnh. Nhưng cũng không nên ăn quá nhiều vì dễ gây béo phì, làm trở ngại cho sự tiêu hóa của dạ dày và giảm cảm giác thèm ăn, thậm chí còn ảnh hưởng không tốt đến tim và thận.

Thực phẩm vị cay có tác dụng phát tán, hành khí, hoạt huyết... Phần lớn thực phẩm có vị cay thiên về tính nhiệt như: hành, gừng, tỏi, ớt, hạt tiêu, quế, hồi... khi dùng vào mùa đông có thể trừ hàn và kích thích tăng nhiệt lượng cho cơ thể.

Dinh dưỡng học cổ truyền còn cho rằng vị mặn có tác dụng bổ ích âm huyết, đào thải tán kết, làm mạnh tạng thận. Theo nguyên tắc "thu đông dưỡng âm", mùa đông nên ăn nhiều thực phẩm vị mặn để bổ thận, ví dụ như: rau câu, sứa, rau tảo... Đương nhiên, cũng không thể quá lạm dụng các loại thức ăn mặn vì dễ làm tổn hại đến tạng tâm và cũng không có lợi cho tạng tỳ.

Tuy nhiên, dù có tẩm bổ cũng nên tránh những đồ cao lương mỹ vị. Ăn ít thịt, dùng nhiều ngũ cốc, rau quả tự nhiên sẽ trung hòa được các vị. Dinh dưỡng học hiện đại đã chứng minh, chế độ ăn quá nhiều các chất béo động vật, chất đường dễ gây rối loạn lipid máu, làm tăng cholesterol từ đó gây ra tình trạng xơ vữa động mạch, là nền tảng phát sinh các bệnh lý nguy hiểm như: cao huyết áp, đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não, viêm tắc động mạch... với tỷ lệ tử vong và tàn phế rất cao.

Ăn uống nên tùy theo thể chất mỗi người

Thể chất của mỗi người khác nhau, âm dương suy thịnh, hàn nhiệt hư thực có sự khác biệt khá lớn. Bởi vậy ăn uống mùa đông phải tùy theo thể chất mỗi người mà điều chỉnh cho phù hợp. Người âm hư nên ăn nhiều thực phẩm bổ âm như: vừng, cơm nếp, mật ong, chế phẩm sữa, rau xanh, hoa quả, cá các loại...

Người dương hư nên ăn nhiều thực phẩm bổ dương như: rau hẹ, thịt chó, thịt dê... Người khí hư nên ăn nhiều thực phẩm bổ khí như: nhân sâm, hạt sen, củ mài, đại táo. Người huyết hư nên ăn nhiều thực phẩm bổ huyết như: vải, mộc nhĩ đen, ba ba, gan dê, tiết động vật... Người dương thịnh nên ăn nhiều hoa quả, rau xanh, mướp đắng, kiêng các loại đồ ăn cay nhiệt như: thịt bò, dê và rượu. Người bị viêm tắc mạch máu nên ăn nhiều đào nhân, cải dầu, đậu đen... Người bị đờm ăn nhiều củ cải, rau tảo, sứa, hành tây, đậu cô ve, ngân hạnh...

Từ tháng 11 bắt đầu vào Đông, có những ngày lạnh giá nên hàng ngày cần uống một chén con rượu gừng, để các bệnh không phát sinh. Nên sử dụng: thực phẩm có nhiệt lượng, thực vật giàu vitamin, củ cải, cải bắp, cà rốt, giá đỗ, cải dầu, cà chua, khoai lang, táo, chuối tiêu, tảo, lê, cam, quýt, đậu phụ, mộc nhĩ, nấm, thịt gà, thịt dê, thịt trâu, cá, tôm, rong biển, sữa, sữa đậu nành, hạnh nhân, hạch đào, trứng.

Không nên ăn thịt rùa, ba ba vì dễ mắc các bệnh lạnh, hàn khí; Không nên ăn các món trai hến và các vật có mai... bởi sẽ bị lạnh bụng, gây đau bụng. Món ăn dưỡng sinh: chè vừng, lẩu dê, cá hố xốt chua ngọt, canh rau chân vịt.

Một số món ăn trong tiết Lập Đông tốt cho sức khỏe 

* Thịt vịt hầm củ cải

Thịt vịt hầm của cải là món ăn tốt cho sức khỏe tiết Lập Đông rất bổ dưỡng. Cả thịt vịt và củ cải đều có công dụng thông phổi, làm ấm cơ thể, kiện tì tốt cho gan. Món ăn này cũng rất ngon, dễ làm, dễ ăn, cả người già trẻ nhỏ đều dùng được.

* Cháo đậu đỏ

Đậu đỏ nấu cùng gạo nếp cho thật mềm thành cháo. Đậu đỏ có nhiều chất dinh dưỡng, tính mát, vị đậm đà kết hợp với gạo nếp tính ấm, có tác dụng thông phổi, dưỡng gan, bù dương khí, giúp ngăn chặn chứng tỳ thân dương hư.

* Canh thịt dê

Thịt dê tính nóng, đạm cao nhưng ít béo, là món ăn dưỡng sinh trong tiết Lập Đông mà nhiều người hay sử dụng. Bên trong thịt dê còn có hàm lượng anbumin cao, chống lạnh rất tốt, bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh về hô hấp và gan.

* Thịt thỏ

Cũng giống như thịt dê, thịt vịt, thịt thỏ có chứa nhiều nhiệt lượng, ăn vào mùa hè rất khó chịu, gây nóng trong, nhưng ăn vào mùa đông lại bổ sung dương khí cho cơ thể, chống lạnh tốt, bù năng lượng, tích trữ giúp cơ thể cảm thấy ấm áp và khỏe khoắn hơn. Đây cũng là một trong những món ăn tốt cho sức khỏe tiết Lập Đông mà bạn có thể chế biến.

* Gia vị

Các loại gia vị như hành, tỏi, gừng, quế đều nên sử dụng nhiều vào mùa đông đặc biệt là Tiết Lập Đông. Trời lạnh, các loại gia vị có tính cay không chỉ giúp cơ thể ấm lên mà còn chứa nhiều kháng sinh tự nhiên, giúp giảm ho, thông phổi và tốt cho gan.