Tôi thỉnh thoảng có tham gia các giải chạy marathon, gần đây tôi thấy thông tin có người phải nhập viện khi tham gia chạy bộ. Không biết chạy bộ có phải là yếu tố nguy cơ gây ra phình mạch hay vỡ phình mạch, thưa bác sĩ? (Nguyên Khôi, 42 tuổi, ngụ TP.HCM).

Trả lời

Phình mạch não (còn gọi là phình mạch nội sọ) là tình trạng phình to hoặc phồng lên của một mạch máu trong não. Phình mạch thường có hình dạng giống như quả mọng đang treo trên cuống.

Phình mạch não hình thành và phát triển do dòng máu chảy qua mạch máu tạo áp lực lên vùng thành mạch yếu, làm tăng kích thước của phình mạch não. Nếu phình mạch não bị rò rỉ hoặc vỡ, nó gây chảy máu trong não, được gọi là đột quỵ xuất huyết.

Chạy bộ không phải yếu tố nguy cơ gây ra phình mạch. Các nghiên cứu chỉ ra khoảng 50% các ca vỡ phình mạch xảy ra trong các hoạt động gắng sức, tức là có 50% số ca còn lại sẽ vỡ ngay khi bạn ngồi im. Vì vậy chưa có chuyên gia hay tài liệu nào kết luận các hoạt động gắng sức là nguyên nhân gây vỡ phình mạch.

Nếu phát hiện có phình mạch, cần gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn, khuyến cáo dựa trên tình trạng cụ thể. Các nhóm đối tượng nên đi tầm soát phình mạch, gồm:

- Người có các bệnh như thận đa nang di truyền theo gen trội, hội chứng thượng thận, bệnh giả u xơ vàng…

- Người tiền sử gia đình có phình mạch não cùng thế hệ bố mẹ, anh chị em ruột, con cái…

Các yếu tố nguy cơ gây phình mạch não

• Tuổi cao: Phình mạch não có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào. Tuy nhiên, chúng phổ biến hơn ở người lớn từ 30-60 tuổi.

• Giới tính nữ: Phình mạch não phổ biến hơn ở phụ nữ so với nam giới.

• Hút thuốc lá: Hút thuốc là yếu tố nguy cơ khiến phình mạch não hình thành và vỡ.

• Huyết áp cao: Tình trạng này có thể làm yếu động mạch. Phình mạch có nhiều khả năng hình thành và vỡ trong các động mạch bị yếu.

• Sử dụng ma túy, đặc biệt là cocaine: Sử dụng ma túy làm tăng huyết áp. Nếu ma túy bất hợp pháp được sử dụng qua đường tĩnh mạch, nó có thể dẫn đến nhiễm trùng, từ đó có thể gây ra phình mạch do nấm.

• Uống rượu nhiều: Điều này cũng có thể làm tăng huyết áp.

• Rối loạn mô liên kết di truyền (như hội chứng Ehlers- Danlos) làm yếu mạch máu.

• Bệnh thận đa nang: Rối loạn di truyền này dẫn đến các túi chứa đầy dịch trong thận, có thể làm tăng huyết áp.

• Động mạch chủ hẹp, được gọi là hẹp eo động mạch chủ: Động mạch chủ là mạch máu lớn cung cấp máu giàu ô-xy từ tim đến cơ thể.

• Dị dạng động tĩnh mạch não, được gọi là AVM: Trong tình trạng này, các động mạch và tĩnh mạch trong não bị rối, ảnh hưởng đến lưu lượng máu.

• Tiền sử gia đình có phình mạch não: Nguy cơ của bạn cao hơn nếu có thành viên gia đình đã bị phình mạch não. Điều này đặc biệt đúng nếu hai hoặc nhiều người thân cùng huyết thống bậc một - như cha mẹ, anh chị em hoặc con cái - đã bị phình mạch não, nên kiểm tra tầm soát phình mạch não.

Lưu ý: Một số loại phình mạch có thể xảy ra sau chấn thương đầu hoặc từ một số nhiễm trùng máu.

Các yếu tố nguy cơ cho phình mạch vỡ

• Có phình mạch lớn

• Có phình mạch ở một số vị trí nhất định

• Hút thuốc lá

• Có huyết áp cao không được điều trị

Bác sĩ NGÔ MẠNH HÙNG, Trung tâm Phẫu thuật thần kinh, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức