Từ "Tự kỷ" đang được dùng khá phổ biến trong cộng đồng và là mối lo lắng của hầu hết các bậc phụ huynh nếu không may con trẻ bị. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lý để đánh giá một người nào đó bị tự kỷ hay rối loạn phát triển khác thì cần phải có đánh giá cụ thể của chuyên gia và theo những tiêu chuẩn đã được công nhận."

TS. Trần Thành Nam, Giảng viên Trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội, thành viên của Hiệp hội Tâm lý và Giáo dục Việt Nam (VAPE) cho biết, chẩn đoán tự kỷ sai rất nhiều ở Việt Nam.

Bởi nếu như  ở nước ngoài để chẩn đoán trẻ tự kỷ chuyên gia đó phải được đào tạo bài bản thì ở Việt Nam hầu như bất cứ “chuyên gia” nào cũng có thể chẩn đoán tự kỷ, từ y tá, bác sỹ phục hồi chức năng, giáo viên giáo dục đặc biệt, cử nhân tâm lý và thậm chí cả tự chẩn đoán của cha mẹ sau khi nghiên cứu một số tin bài trên truyền thông về triệu chứng tự kỷ.

Sở dĩ có việc này là vì ở nước ngoài họ có các bộ công cụ trắc nghiệm được chuẩn hóa để hỗ trợ chẩn đoán. Chúng ta không có các công cụ định chuẩn. Người sử dụng không được đào tạo và không có kỹ thuật sử dụng nhưng vẫn tiến hành và đưa ra kết luận.

Bổ sung cho nhận định trên, ThS Nguyễn Thị Quý, chuyên gia về tâm lý, người có nhiều năm nghiên cứu về tự kỷ trẻ em cho biết, có 2 bộ tiêu chuẩn để xác định một đứa trẻ có bị tự kỷ hay không. Đó là tiêu chuẩn DSM4 và ICD-10.

Theo đó, với tiêu chuẩn DSMIV, trẻ  sẽ có các dấu hiệu đặc trưng sau:

Thứ nhất là trẻ có dấu hiệu suy giảm tương tác xã hội : biểu hiện của dấu hiệu này là gọi trẻ không (hoặc ít) đáp ứng mặc dù trẻ không có vấn đề về thính lực, không có cử chỉ giao tiếp : ạ ,xin, bye, chào,  không biết chỉ ngón chỉ lôi tay người khác để đòi lấy gì đó; tương tác mắt ít, ít biết khoe mách, ít tạo ra được mối quan hệ với bạn cùng lứa…..

Thứ hai là suy giảm về mặt ngôn ngữ : Trẻ có thể chậm hoặc  hoàn toàn không có khả năng nói (2 tuổi không nói được từ nào) mà trẻ không cố gắng bù trừ bằng các hành vi giao tiếp không lời khác,  hoặc nói được nhưng không duy trì được hội thoại, nói nhại lại lời người khác như một con vẹt , không biết khởi xướng giao tiếp,  không hiểu được yêu cầu, …).

Thứ 3 là trẻ có những vấn đề  hành vi : hành vi định hình như hay đi kiễng chân; quay tròn người, lắc đầu; nghiến rang, vẩy tay , xem tay …hoặc những  hành vi không chủ định khác : nghiêng đầu, mắt liếc theo dọc tường….

Hoặc trẻ có những sở thích thu hẹp : trẻ tự kỷ bị cuốn hút vào chơi oto, bóc tem mác, chai lọ… hay trẻ thường chơi rập khuân như : xếp đồ chơi thành hàng dài, đập gõ đồ chơi…hoặc trẻ cuốn hút vào chi tiết của đồ vật như bánh xe oto…

Còn theo tiêu chuẩn DSMV, sẽ có thêm 1 yếu tố nữa là rối loạn cảm giác. Ví như với những trẻ bị rối loạn về thính giác, trẻ có thể thấy khó chịu khi nghe những âm thanh rất nhỏ (biểu hiện bịt tai, co rúm người), trẻ có thể bị rối loạn về mặc xúc giác (ôm ấp, sờ mó) - chỉ 1 kích thích nhỏ là gây khó chịu – mặc quần áo mới rất khó. Hay với những trẻ rối loạn thị giác sẽ thường thích xem tivi do sự thay đổi liên tục của hình ảnh…

Ở Việt Nam hiện mới chỉ dùng tiêu chuẩn DSM IV, tiêu chuẩn DSM V hiện đang được thử nghiệm tại Bệnh viện Nhi TƯ

Các chuyên gia cũng lưu ý, khi  phát hiện con có các dấu hiệu của bệnh thì các cha mẹ hãy đưa con đến các cơ sở uy tín nơi có các chuyên gia được đào tạo bài bản để có thể đưa ra kết luận trẻ có bị tự kỷ hay chỉ đơn thuần là chậm nói, hoặc tăng động giảm chú ý…Còn khi đã có chẩn đoán chính xác là tự kỷ, trẻ có thể cần được can thiệp trị liệu  sớm từ các nhà tâm lý trị liệu, giáo viên đặc biệt giúp cho trẻ hòa nhập với cộng đồng.