Mỗi vùng miền trên cả nước đều có những cách trình bày hoa quả ngày tết khác nhau. Chẳng hạn, miền Bắc thường có những quy tắc nhất định về việc chọn loại quả. Miền Nam cũng vậy nhưng có một số loại quả sử dụng khác với miền Bắc. Trong khi đó, vì sự khắc nghiệt của khí hậu nên miền Trung lại có sự phóng túng hơn trong cách bày mâm hoa quả ngày tết. Dùng thức quả gì cũng được miễn là thể hiện được lòng thành kính đối với gia tiên.
Cụ thể hơn, cách bày mâm hoa quả ngày tết của người miền Bắc thường chú trọng ngũ hành, còn mâm ngũ quả của người miền Trung và miền Nam lại coi trọng ý nghĩa của từng loại quả, thể hiện khí chất, sự thuận lợi về thiên nhiên nhiều hơn. Tuy nhiên, ngày nay, việc sử dụng hoa quả để trang trí mâm ngũ quả ngày tết đã bắt đầu thoải mái hơn với sự xuất hiện của đa dạng các loại quả nhập khẩu. Vì vậy, bạn có thể thỏa sức sáng tạo không giới hạn.
Theo truyền thống, gần như bất kỳ cách bày hoa quả ngày tết nào cũng sẽ bao gồm 5 loại quả tượng trung cho 5 yếu tố thuộc về ngũ hành, đó là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa và Thổ tượng trưng cho 5 thành tố cấu thành nên vũ trụ. Chúng còn thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn và sự biết ơn vì tất cả đối với thánh thần và tổ tiên. Ngoài ra, ngũ quả còn được xem là biểu tượng cho thành quả sau một năm lao động vất vả của những người nông dân. Chúng là sự kết tinh từ mồ hôi và công sức của những người dân lao động.
Bên cạnh ý nghĩa trên thì “ngũ” (tức số 5) trong “ngũ quả” còn có một ý nghĩa khác. Nó tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở. Tuy nhiên, bây giờ, con người hiện đại không quá khắt khe về số lượng loại quả dùng trong các cách bày hoa quả ngày tết.
Dưới đây là ý nghĩa của một số loại quả trong các cách bày mâm hoa quả ngày tết:
Chuối xanh là loại quả chiếm vị trí quan trọng trong cách bày hoa quả ngày tết. Chuối gần gũi với người dân Việt, đặc biệt với người miền Bắc và miền Trung nên đây là loại quả không thể thiếu trong những ngày lễ tết. Thêm nữa, màu xanh của chuối cũng là biểu tượng cho mùa xuân, sự tinh túy của trời đất, mang ý nghĩa che chở, bao bọc.
Phật thủ được đặt ở giữa mâm ngũ quả. Loại quả này mang ý nghĩa cầu mong trời phật ban lộc và may mắn.
Đu đủ và sung là hai thứ quả mà mọi người luôn muốn đặt lên bàn thờ gia tiên vào ngày tết với mong muốn sung túc, đầy đủ sẽ đến với gia đình mình và tránh được sự khó khăn, bần hàn.
Mỗi loại quả cam, quýt chín, hồng, mận… tượng trưng cho các mùa khác nhau. Điều đó thể hiện sự mong muốn suốt năm gia đình sẽ được no đủ và hạnh phúc.
Cách bày hoa quả ngày tết phổ biến nhất hiện nay
Quả bưởi thường được “ôm” trong “vòng tay” của nải chuối, xung quanh là hồng, quýt , đào mận, sung đan xen vào nhau tạo thành hình tháp… Cách bày mâm hoa quả ngày tết này sẽ ý nghĩa nhất nếu có đầy đủ những loại quả tượng trưng cho mỗi điều mong ước khác nhau, tượng trưng cho trời đất và các mùa trong năm.
Cách bày hoa quả ngày tết của người miền Bắc: Cách trình bày truyền thống sẽ là nải chuối được đặt dưới cùng, ở giữa để đỡ lấy toàn bộ các trái cây khác. Quả bưởi đặt giữa nải chuối, xung quanh là hồng, quýt, đào bày đan xen vào nhau.
Cách bày hoa quả ngày tết của người miền Nam: Người ta thường chọn ba loại quả có hình dáng to và trọng lượng nặng là đu đủ, dừa, xoài đặt lên mâm trước để lấy thế. Sau đó, bày những quả khác chèn lên, để tạo thành một ngọn tháp.
