Bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Tấn Vũ, giảng viên Khoa Y học cổ truyền, Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết đậu đen là loại ngũ cốc có giá trị dinh dưỡng cao, được sử dụng trong đời sống hàng ngày cũng như các bài thuốc Đông y.

Nguồn dinh dưỡng chất lượng cao

Đậu đen có tên khoa học là Vigna cylindrical Skeels (Dolichos catjang Burn), thuộc họ Fabaceae.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy thành phần hóa học của hạt đậu đen khá đa dạng. Vỏ đậu đen có chất màu anthoxyanozit. Trong hạt đậu đen có 24,2% protit, 1,7% chất béo, 53,3% gluxit, 2,8% tro. Hàm lượng muối khoáng là 56 mg%; canxi 354 mg% P; 6,1 mg% sắt; 0,06 mg% carten; 0,51 mg% vitamin B; vitamin PP; 3 mg% vitamin C.

Ngoài ra, hàm lượng các axit amin cần thiết trong đậu đen rất cao. Trong 100 g đậu đen có 0,97 g lysine; 0,31 g mentionin; 0,31 g tryptophan; 0,16 g phenylalanine; 1,09 g alanin; 0,97 g valin; 1,26 g lenxin; 1,11 g izoleuxin; 1,72 g acginin và 0,75 g histidin.

Theo các nghiên cứu gần đây, đậu đen chứa isoflavone và anthocyanin. Đây là hai chất có khả năng điều chỉnh, chuyển hóa chất béo. Bên cạnh đó, nước đậu đen có thể giúp giảm cân do tác dụng làm đầy bụng, no nước, sẽ ít sử dụng các thực phẩm khác.

Theo bác sĩ Huỳnh Tấn Vũ, đậu đen cũng được sử dụng trong nhiều bài bài thuốc dân gian:

Trị đau lưng:

• Bài 1: Giã dập 100 g đậu đen, đem xào với chút dấm, khi còn ấm đắp trực tiếp vào vùng lưng bị đau, dùng gạc cuốn lại để qua đêm.
• Bài 2: Một cái đuôi bò + 50 g đậu đen đem hầm nhừ với nước. Ăn cả cái cả nước. Ăn 2-3 lần/ tuần. Bạn có thể kết hợp cả hai bài thuốc trên.

Trị mắt mờ ở người cao tuổi hay bị hoa mắt, chóng mặt:

Đậu đen 100 g, mè đen 100 g. Sao khô, tán bột, trộn đều. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 thìa cà phê (8 g). Uống lâu ngày, mắt dễ chịu hoặc đỡ mờ hơn.

Chữa mất ngủ:

Đậu đen 30 g, 15 g hạt sen để cả tim và sao vàng, 15 g lá vông, 20 g lá dâu tằm, 125 g lạc tiên, 8 g thảo quyết minh sao vàng. Sắc lấy nước uống một ngày, uống liên tục 10-15 ngày. Bài thuốc này ngoài trị mất ngủ còn giúp cải thiện chứng đau lưng, ù tai, buồn bực, uể oải, choáng váng đầu óc, bốc hỏa…

Râu tóc bạc sớm:

50 g đậu đen nấu nước, sau đó lấy nước đậu đen chưng cách thủy với 300 g hà thủ ô khoảng 2-3 giờ. Vớt ra để dành sử dụng lâu ngày. Mỗi ngày dùng 15-20 g dạng nước sắc và dạng bột khoảng 5 g sẽ có tác dụng chữa râu, tóc bạc sớm.

Chữa táo bón, tiểu rắt:

Đậu đen rang chín cùng với tỏi đập dập. Sau đó, cho vào nồi ninh nhừ và uống vào buổi sáng sớm. Sử dụng liên tục trong nửa tháng.

Bồi bổ phụ nữ sau sinh:

50 g đậu đen, một con gà ác. Hầm nhừ ăn cả nước và cái. Mỗi tuần 2 lần giúp nhanh lấy lại sức.

Những điều cần cẩn trọng khi dùng

Theo bác sĩ Vũ, uống nước đậu đen chỉ nên sử dụng như món giải khát, tuần sử dụng 2-3 lần, mỗi lần khoảng 100-250 ml. Bạn nên không dùng nước đậu đen thay thế nước uống hàng ngày vì chúng sẽ làm ảnh hưởng khả năng hấp thu các chất trong cơ thể.

Nước đậu đen nên được uống không thêm đường hoặc một chút muối với người lao động nặng. Người có bệnh tiểu đường không nên pha đường vào nước đậu đen. Nước đậu đen có tác dụng lợi tiểu, do đó người có bệnh về thận cần thận trọng khi sử dụng, nên ăn uống theo lời khuyên của thầy thuốc.

Thời gian lý tưởng để sử dụng đậu đen với các thực phẩm khác là cách nhau khoảng 4 giờ. Bởi đậu đen có chữa phytat, sẽ làm ảnh hưởng tới khả năng hấp thu của các chất trong cơ thể. Phytat gây cản trở cho việc hấp thu của các khoáng chất như sắt, kẽm, đồng, phốt pho… dẫn tới thiếu máu, loãng xương.

Bên cạnh đó, người mắc bệnh viêm đại tràng, đi ngoài phân lỏng, tiêu chảy, tiêu hóa kém không dùng đậu đen. Hàm lượng protein trong đậu đen rất cao khiến cho người già, trẻ em hay có thể trạng yếu khó tiêu thụ hết. Vì vậy, khi uống nước đậu đen, bạn dễ gây ra vấn đề về tiêu hóa, đầy bụng, đau bụng.

"Thực tế, không loại thực phẩm nào hoàn hảo và hạt đậu đen cũng không phải thần dược trị bách bệnh. Khi có các vấn đề sức khỏe, người bệnh cần tìm hiểu kỹ nguyên nhân và tìm đến sự thăm khám, điều trị, tư vấn của các thầy thuốc có kiến thức, kinh nghiệm thay vì tin theo, áp dụng thông tin chưa được kiểm chứng trên mạng xã hội", bác sĩ Vũ nhấn mạnh.