Những năm gần đây, người dân thành phố có xu hướng "săn lùng" những loại quả dại vừa có hương vị lạ vừa sạch. Ở mỗi địa phương sẽ có những loại quả dân dã làm thành món ăn đặc trưng mà không tìm thấy ở bất kỳ chỗ nào khác.
Đến Quan Lạn (Quảng Ninh), du khách sẽ có cơ hội được thưởng thức món ăn lạ: hến xào quả mắm, tôm xào quả mắm. Quả mắm tuy bình dị, có vị đắng, chát, tưởng chừng không thể ăn được nhưng qua bàn tay chế biến khéo léo của người dân Quan Lạn thì đây lại là món ăn ngon, ngọt, hấp dẫn, được coi là "món quà của biển".
Bà Hạnh (ở thôn Thái Hòa, xã Quan Lạn) cho biết: "Với người dân ở các nơi khác, quả mắm nghe xa lạ nhưng với người dân ở Quan Lạn, thứ quả dại này từ lâu đã gắn với những bữa cơm bình dị. Trước đây, lúc cuộc sống còn khó khăn, quả mắm thường được người dân hái về chế biến làm thức ăn "cứu đói". Ngày nay, cuộc sống no đủ hơn thì nhiều người lại coi quả mắm là đặc sản, nhiều du khách tới đây tìm món hến xào quả mắm, tôm xào quả mắm để một lần được thử cái hương vị lạ của món ăn dân dã này".
Theo bà Hạnh, loại quả dại này có vị đắng chát nhưng khi được nấu chín lại có vị ngọt, bùi. Khi quả già, người dân hái về rồi dùng dao bổ đôi, bỏ hạt, rửa sạch, cho vào nồi luộc chín 2-3 lần để quả nhả hết vị đắng, chát… Sau đó đem trái mắm ngâm từ 8-10 tiếng với nước sạch, sau đó đem chế biến. Nhiều người còn phơi khô hoặc bỏ tủ lạnh cấp đông quả mắm để dự trữ, ăn quanh năm.
Quả mắm có thể nấu canh nhưng xào với thịt hoặc các loài nhuyễn thể ở biển, như con thiếp, con ngao, con ngán hoặc điềm điệp... là ngon và hợp vị nhất. Để món ăn đúng vị, thơm bùi, nguyên liệu không thể thiếu là lạc rang bỏ vỏ, giã nhỏ. Sau khi phi tỏi, cho lạc vào xào cùng, chỉ cần nêm gia vị vừa phải bởi quả mắm và ngao đã sẵn vị mặn. Món ăn có vị ngăm nhẹ, mềm của quả mắm, vị ngọt của ngao, ngán, vị bùi của lạc kết hợp là trải nghiệm rất hấp dẫn, lạ miệng mà bất cứ du khách nào cũng muốn được thử.
Theo tìm hiểu, cây mắm mọc rất nhiều ven biển ở các xã đảo thuộc huyện Vân Đồn, Quan Lạn. Cây này có thân thẳng, lá dày và bóng, xanh tốt quanh năm. Ở các bãi triều, bãi ngập mặn, cây mắm sinh sống tốt ở bùn lầy. Trong môi trường khắc nghiệt, bùn mặn, cây vẫn có thể sinh trưởng, mọc tốt.
Cây mắm nhân giống bằng quả và khi quả rụng xuống lại mọc tiếp hoặc theo nước biển cuốn đi gặp bãi triều để bám rễ. Quả mắm màu xanh, hình bầu dục, thường có nhiều vào dịp tháng 7, tháng 8 âm lịch hằng năm, thi thoảng cây cũng ra quả vào tháng 10 âm lịch...
Nếu như trước đây, quả mắm chỉ gắn liền với cuộc sống của người dân Quảng Ninh thì giờ đây, thứ quả dại này còn được bán ở thành phố với giá khoảng 100.000 đồng/kg.
