Quả chay gắn liền với thế hệ 7X, 8X ở các miền quê Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh Bắc bộ. Hồi đó, hầu như nhà nào cũng trồng 1-2 cây chay trong nhà, vỏ chay cho người già ăn trầu, còn quả chay để nấu canh chua, kho cá, kho thịt. Đám trẻ con cũng thường hái trái chay xanh chấm với muối như một thức quà vặt trong những buổi trưa hè.
Những năm gần gây, quả chay bỗng "gây sốt" trên chợ mạng và các chợ truyền thống. Nhiều người bất ngờ khi thứ quả quê từng chín rụng đầy gốc nay lại thành đặc sản lạ với người dân thành phố. Vì tò mò hương vị của quả chay, nhiều người đặt mua về thưởng thức.
Quả chay tươi được bán ở thành phố, nhiều chị em tìm mua về ăn thử
Quả chay lúc xanh hay lúc chín đều có thể ăn được. Quả xanh có vị chua dùng để làm nguyên liệu cho món cá kho, thịt kho... Còn quả chín có vị chua ngọt hấp dẫn, được dùng để ăn như một loại hoa quả. Chay tươi được bán trên chợ mạng và chợ truyền thống với giá 35.000-50.000 đồng/kg, còn chay khô có giá tới 200.000 đồng/kg.
Chị Minh (ở Cổ Nhuế, Hà Nội) chia sẻ: "Năm nào cũng vậy, cứ đến cuối tháng 7 và tháng 8 dương lịch, khi nắng nóng mùa hè lên cao điểm cũng là lúc trái chay vào mùa. Quả chay chín có màu vàng cam, bên trong ruột có màu hồng và nhiều hạt. Người nhà của tôi ở Phú Thọ thu hái loại quả này ở đồi và rừng rồi gửi xuống Hà Nội. Chiều nào hái chay xong, bố mẹ lại gom hết vào rồi gửi xe xuống khoảng 40-50kg. Tôi bán ngày nào hết ngày đó, không có chay tồn vì đăng lên facebook, các chị em vào hỏi mua rất nhiều. Ai cũng đặt khoảng 3-5kg ăn tươi hoặc để dành nấu canh".
Chị Minh cho biết quả chay sạch 100%, không có thuốc bảo quản bởi cây cao vút hay mọc trên rừng và đồi. Vì là chay nhà trồng được nên chị bán giá mềm hơn so với thị trường, lại miễn phí vận chuyển tại Hà Nội. Quả chay rất thích hợp để làm món ăn vặt, ngoài bắt mắt bởi màu sắc bên ngoài, chay còn có lớp thịt mềm khá dày, vị ngọt pha lẫn chua nhẹ rất đặc biệt.
Năm nào đến mùa, anh Thanh (ở Cầu Giấy, Hà Nội) cũng đặt vài kg quả chay về ăn: "Ngày nhỏ mình ở Yên Bái cũng hay ăn quả chay. Nhà mình hay dùng chay xanh để nấu canh chua, chay chín để ăn trực tiếp. Chẳng hạn như canh cá, người ở Hà Nội thường nấu với sấu, quả dọc hay khế. Nhưng nếu nấu canh cá bằng quả chay sẽ có vị chua rất lạ miệng và ngon. Tôi còn mua cả chay khô để trong tủ mát ăn dần quanh năm".
Anh Thanh kể, chay có mùi rất thơm, vỏ ngoài lại mượt như nhung nên cầm trên tay mềm mại, rất thích.
Chay khô được dùng để nấu các món cá kho, thịt kho hay canh chua, vừa lạ miệng vừa ngon
Chay khô bảo quản đúng cách có thể ăn quanh năm
Được biết, quả chay trong Đông y còn được coi là một vị thuốc quý. Trong quả chay có chứa nhiều chất như axit amin, men béo, men phân giải… nên có tác dụng tốt trong hỗ trợ tiêu hóa thức ăn, nhuận tràng và kích thích ăn ngon.
