Từ đầu năm đến nay, các bệnh viện trong nước liên tiếp ghi nhận những ca mắc não mô cầu biến chứng nặng, đặc biệt có 2 ca tử vong là thanh niên 24 tuổi ở Hà Nội và bé trai 3 tuổi ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Viện Pasteur TP.HCM cảnh báo nguy cơ dịch xảy ra với 12 ca được phát hiện ở 8/20 tỉnh thành phía Nam. Mới đây, Bệnh viện Nhi Trung ương điều trị cho bé trai 9 tuổi mắc não mô cầu, 134 người tiếp xúc gần ở gia đình và trường học được theo dõi sức khỏe và uống kháng sinh dự phòng.
Hiểu nhầm nào của cha mẹ dễ làm trẻ 10-17 tuổi mắc não mô cầu?
Theo bác sĩ Hoa Tuấn Ngọc, Quản lý Y khoa Vùng 1 - Đông Nam Bộ, Hệ thống tiêm chủng VNVC, vi khuẩn não mô cầu ở vùng hầu họng của con người, lây truyền qua đường hô hấp hoặc lây gián tiếp khi sử dụng chung đồ dùng cá nhân.
Mọi lứa tuổi đều có nguy cơ mắc não mô cầu, trong đó tỷ lệ mắc ở trẻ vị thành niên cao hơn. Nghiên cứu ở nhiều quốc gia cho thấy thanh thiếu niên là nhóm người lành mang trùng nhiều nhất, đạt đỉnh là 23,7% ở tuổi 19. Tại Việt Nam, thanh thiếu niên và người trưởng thành chiếm 60% số ca não mô cầu được báo cáo.
Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ (2024) cho biết ở 184 trường hợp mắc não mô cầu, người 13-19 tuổi mắc bệnh chiếm 34,2%. Còn theo CDC Mỹ, thanh thiếu niên cũng là 1 trong 3 nhóm có nguy cơ mắc não mô cầu cao bên cạnh trẻ dưới 1 tuổi và người già trên 65 tuổi.
Bác sĩ Ngọc giải thích trẻ vị thành niên thường giao lưu, tiếp xúc nhiều người, sinh hoạt ở nơi công cộng như trường học, ký túc xá, câu lạc bộ, lễ hội… Nhóm tuổi này cũng thường xuyên thức khuya, chịu áp lực học hành, ăn uống thất thường và hay sử dụng chung đồ dùng cá nhân.
Nhiều trẻ vị thành niên cũng có xu hướng quan hệ tình dục sớm. “Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019” của Bộ Y tế và WHO cho thấy tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục trước 14 tuổi tăng gấp đôi so với năm 2013. Đây là các lý do trẻ dễ bị vi khuẩn não mô cầu tấn công và làm lây truyền bệnh.
Hiện não mô cầu đã có vaccine, song nhiều cha mẹ chỉ tập trung chủng ngừa cho trẻ nhỏ, bỏ quên trẻ lớn, hoặc nghĩ con chỉ cần tiêm các vaccine trong “Chương trình tiêm chủng mở rộng” là đủ mà không cần thêm chủng ngừa. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều người cho rằng trẻ vị thành niên khỏe mạnh nên ít có nguy cơ mắc bệnh. “Đây là những hiểu lầm không đúng, dễ khiến trẻ mắc bệnh”, bác sĩ Ngọc khuyến cáo.
Não mô cầu nguy hiểm với trẻ vị thành niên thế nào?
Não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền qua đường hô hấp, thường gặp ở lứa tuổi trẻ và có khả năng gây thành dịch. Có 12 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó 6 nhóm thường gặp gồm A, B, C, Y, W, X. Viêm màng não và nhiễm trùng huyết là 2 thể phổ biến nhất của bệnh, có thể gây tử vong chỉ trong 24 giờ. 10-20% người sống sót gặp các di chứng nặng nề như cắt cụt chi, điếc, liệt, chậm phát triển tinh thần…
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp não mô cầu vào nhóm bệnh nguy hiểm hàng đầu. Lý do là mỗi năm có hơn 1,2 triệu ca nhiễm và khoảng 135.000 ca tử vong vì căn bệnh này trên toàn cầu. Tại Việt Nam, não mô cầu là một trong 6 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất.
Cách phòng não mô cầu cho trẻ vị thành niên hiệu quả
Bác sĩ Ngọc khuyến cáo não mô cầu là bệnh tử, song biểu hiện ban đầu như sốt, đau đầu dễ nhầm lẫn với bệnh khác như cúm. 9-12 giờ sau khi khởi phát, người bệnh sẽ xuất hiện các dấu hiệu buồn ngủ, khó thở, tiêu chảy, cứng cổ, phát ban và sợ ánh sáng. Bệnh nhân thường nhập viện muộn, tăng di chứng và khó điều trị.
Để phòng bệnh não mô cầu cho trẻ vị thành niên và nhóm tuổi khác,WHO, CDC Mỹ đều khuyến cáo tiêm vaccine là cách hiệu quả, an toàn, tiết kiệm nhất. Hiện Việt Nam có 3 loại vaccine phòng 5 nhóm não mô cầu khuẩn nguy hiểm trên gồm nhóm A, C, Y, W-135 của Mỹ, nhóm B của Italy và nhóm B, C của Cuba. Trong đó, theo CDC Mỹ, vaccine cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 phòng bệnh do não mô cầu đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh chính gây bệnh C, Y và W-135. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh bằng đầy đủ nhóm huyết thanh là cần thiết.
Từ khi đưa vào sử dụng, vaccine cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 đã giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W.
