Ăn chay dần trở nên phổ biến trong xã hội hiện nay. Không thể phủ nhận ăn chay mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe con người như làm giảm huyết áp, giảm mức đường máu, mỡ máu, giảm tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh lý tim mạch, ung thư, đột quỵ… mà còn bảo vệ môi trường sống, hạn chế khí thải. Tuy nhiên việc ăn chay trường trong một thời gian dài có thể khiến cơ thể thiết hụt một số chất quan trọng, trong đó có vitamin B12.

Các ước tính gần đây chỉ ra rằng lượng vitamin B12 tiêu thụ trung bình hàng ngày là 7,2 µg ở người ăn thịt so với những người ăn chay chỉ nhận được 0,4 µg vitamin B12 từ chế độ ăn uống của họ. Điều này có thể làm tăng đáng kể nguy cơ thiếu vitamin B12.

Vitamin B12 là một chất dinh dưỡng thiết yếu mà cơ thể không tổng hợp được, có nhiều trong các thực phẩm có nguồn gốc động vật như thịt, cá, trứng, sữa và một số ít loại ngũ cốc. Vitamin B12 cần thiết cho quá trình tổng hợp acid nucleic, tạo hồng cầu và duy trì myelin ở các tế bào thần kinh.

Khi thiếu hụt vitamin B12 gây ra tình trạng mệt mỏi, thiếu máu, tê bì và yếu chân tay, loét miệng, đau đầu, mệt mỏi về tinh thần như tâm trạng trở lên lo lắng, trầm cảm. Khi mang thai, thiếu vitamin B12 có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm sảy thai tự nhiên, tiền sản giật, nhẹ cân và rối loạn phát triển của thai nhi. Chất dinh dưỡng thiết yếu này đặc biệt quan trọng đối với quá trình myel hóa thần kinh, sự phát triển thần kinh và nhận thức cũng như sự tăng trưởng ở trẻ sơ sinh. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu chỉ ra sự thiếu hụt vitamin B12 làm tăng nguy cơ đột quỵ não.

Trên trang Lancet hồi tháng 11/2021 cho biết các nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu đã chỉ sự thiết hụt vitamin B12 và Folate làm gia tăng homocysteine – một acid amin trong cơ thể. Homocystein khi tích tụ trong cơ thể sẽ gây ra rối loạn chuyển hóa, viêm mạch máu dẫn đến tổn thương mạch máu, thúc đẩy quá trình hình thành mảng xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch, đột quỵ thiếu máu não, cơn TIA (cơn thiếu máu não tháng qua). Trong nghiên cứu HOPE – 2 cho thấy, bệnh nhân được bổ sung folate, vitamin B6, Vitamin B12 làm giảm 25% nguy cơ đột quỵ trong tương lai. Mặt khác, sự thiếu hụt vitamin B12 còn gây cản trở sự hồi phục của các tế bào thần kinh có myelin bị tổn thương sau đột quỵ thiếu máu não.

Ngoài ra, sự thiếu hụt Vitamin B12 còn gặp ở những đối tượng khác như:

- Cơ thể không hấp thu được do các bệnh lý đường tiêu hóa như phẫu thuật cắt đoạn dạ dày, rối loạn tiêu hóa ( bệnh Celiac) hoặc viêm đường ruột mãn tính, viêm tụy mãn tính, phẫu thuật giảm béo và hồi chứng kém hấp thu.

- Do sử dụng một số thuốc kéo dài như thuốc giảm tiết dịch dạ dày, sẽ làm giảm acid hydrochloric trong dạ dày gây giảm hấp thu vitamin B12 trong thực phẩm hoặc thuốc tiểu đường (như Metformin…) 

- Những trẻ bú mẹ mà người mẹ có chế độ ăn thuần chay.

- Những người uống rượu nhiều hoặc nghiện rượu.

Để chẩn đoán tình trạng thiếu hụt Vitamin B12 cần dựa vào xét nghiệm máu để đo nồng độ  chất. Mức bình thường là từ 200 – 900pg/ml.

Cách khắc phục tình trạng thiếu hụt vitamin B12 ở những người ăn chay nhiều năm là sử dụng các thực phẩm bổ sung theo hướng dẫn của bác sĩ. Nhu cầu vitamin B12 dao động từ 2,4 microgam đến 2,8 microgam/ngày  tùy theo đối tượng sử dụng. VitaminB12 có thể được bổ sung dạng tiêm hoặc dạng uống. 

Một số thực phẩm giàu Vitamin B12 mà những người ăn chay có thể sử dụng như:

- Sữa và các sản phẩm từ sữa: 

240ml sữa chua cung cấp 1.1 microgam B12.

1 cốc sữa ít béo cho 1.2 microgam B12

30g phô mai Thụy Sĩ cho 0.9 microgam B12

- Trứng: Mỗi quả trứng chứa khoảng 0,6 microgam vitamin B12. Bạn có thể ăn trứng với salad hoặc trứng chiên vào buổi sáng.

- Các loại ngũ cốc: Bạn có thể lựa chọn ngũ cốc ăn sáng và xem thành phần trên bao bì sản phẩm để biết lượng vitamin B12 có trong đó vì không phải tất cả các sản phẩm ngũ cốc đều có vitamin B12.

- Một số loại thực phẩm khác như rong biên, nấm hương… Tuy nhiên hàm lượng vitamin B12 không cao.