Việc theo dõi liên tục nhịp tim thai phải được tiến hành trước khi chuyển dạ và trong khi chuyển dạ một cách chặt chẽ để phát hiện những tình huống bất thường nhằm xử trí can thiệp kịp thời những tai biến có thể xảy ra, bảo đảm an toàn cho cả thai nhi và người mẹ.

Theo dõi liên tục nhịp tim thai trước khi chuyển dạ

Việc theo dõi liên tục nhịp tim thai trước khi chuyển dạ có mục đích đánh giá tình trạng thiếu oxy gây suy thai, còn gọi là thử nghiệm theo dõi thai với hai loại chính gồm: thử nghiệm không đả kích là phương pháp theo dõi nhịp tim thai đơn thuần, không cần tạo nên cơn co tử cung; thử nghiệm đả kích là phương pháp theo dõi nhịp tim thai tương ứng với cơn co tử cung hay là thử nghiệm chịu đựng của thai nhi đối với cơn co tử cung được tạo nên do sử dụng oxytocin còn gọi là thử nghiệm oxytocin hoặc do kích thích núm vú.

Theo dõi liên tục nhịp tim thai không đả kích được chỉ định đối với tất cả phụ nữ có thai, đặc biệt là các trường hợp thai nghén có nguy cơ cao. Thời gian thử nghiệm được thực hiện trong khoảng thời gian từ 20 đến 30 phút, nếu xuất hiện 3 đến 4 lần nhịp tim thai đáp ứng rõ, tương ứng với thai vận động, có thể kết luận là thai bình thường.

Phân tích kết quả tùy theo từng trường hợp như: Thử nghiệm có đáp ứng khi tim thai tăng lên khoảng 15 nhịp mỗi phút trong thời điểm thai cử động, đường tim thai cơ bản dao động bình thường.

Thử nghiệm không đáp ứng khi nhịp tim thai không thay đổi hoặc tăng dưới 15 nhịp mỗi phút trong thời điểm thai cử động hoặc nhịp tim thai cơ bản và dao động của tim thai không bình thường dưới 5 nhịp mỗi phút; nếu thử nghiệm không đáp ứng thai nhi có thể bị đe dọa, lúc này cần có những đánh giá tiếp theo bằng thử nghiệm đả kích hay các chỉ số sinh học của thai nhi hoặc can thiệp để lấy thai ra.

Kết quả thử nghiệm được xem là bệnh lý khi nhịp tim thai chậm kèm theo đường nhịp tim thai cơ bản bất thường.

Theo dõi liên tục nhịp tim thai đả kích có sử dụng oxytocin được chỉ định thực hiện ứng dụng ở những cơ sở y tế cỏ đủ điều kiện và phương tiện. Các trường hợp thai nghén có nguy cơ cao cần đánh giá tình trạng thai nhi khi thử nghiệm không đả kích không đáp ứng.

Lưu ý phương pháp này chống chỉ định thực hiện tuyệt đối đối với trường hợp tử cung có vết sẹo mổ cũ, nhau tiền đạo, rỉ nước ối; chống chỉ định tương đối với trường hợp đa ối, có tiền sử sinh non, đa thai. Thời điểm làm thử nghiệm chỉ thực hiện khi tuổi thai sau 34 tuần tuổi.

Đánh giá kết quả tùy theo từng trường hợp như: Kết quả âm tính khi nhịp tim thai không thay đổi về tần số và cường độ. Kết quả dương tính khi xuất hiện nhịp tim thai chậm muộn thường xuyên. Kết quả nghi ngờ khi thỉnh thoảng mới xuất hiện nhịp tim thai chậm muộn và phải làm lại thử nghiệm trong vòng 24 giờ.

Trường hợp tăng kích thích khi nhịp tim thai chậm muộn xảy ra do cơn co tử cung quá mau, mỗi cơn co tử cung cách nhau dưới 2 phút hoặc cơn co tử cung kéo dài trên 60 giây, trương lực cơ bản của tử cung tăng. Thử nghiệm không đạt yêu cầu khi đường biểu diễn nhịp tim thai không rõ ràng, khó phân tích.

Ngoài ra, thử nghiệm kích thích đầu núm vú cũng là phương pháp thử nghiệm giống như thử nghiệm dùng oxytocin nhưng oxytocin được thay thế bằng kích thích hai núm vú.

Theo dõi liên tục nhịp tim thai trong khi chuyển dạ

Việc theo dõi liên tục nhịp tim thai trong khi chuyển dạ được chỉ định thực hiện cho tất cả các sản phụ nếu có điều kiện và áp dụng cho những trường hợp thai nghén có nguy cơ cao như: sản phụ bị bệnh lý ảnh hưởng đến thai nhi, có tiền sử sản khoa nặng nề, lớn tuổi, có dấu hiệu nghi ngờ thai suy hoặc thai kém phát triển trong tử cung, chuyển dạ có ối vỡ non, ối vỡ sớm, rối loạn cơn co tử cung, chuyển dạ kéo dài, tử cung có vết sẹo mổ cũ.

Phải chuẩn bị phương tiện thực hiện theo dõi như monitor sản khoa ghi cơn co tử cung và nhịp tim thai, đồng thời sản phụ cũng cần phải được giải thích về mục đích theo dõi thai nhi bằng máy và cách thức tiến hành.

Kỹ thuật thực hiện bằng cách đặt đầu dò ghi cơ cơn co tử cung và nhịp tim thai, ghi biểu đồ nhịp tim thai và cơn co tử cung, ghi những thông tin cần thiết về sản phụ trên băng giấy ghi của máy.

Phân tích kết quả tùy theo từng nội dung như: Nhịp tim thai về tần số, đường tim thai cơ bản, độ dao động. Sự thay đổi của tim thai khi có cơn co tử cung. Cơn co tử cung về tần số, biên độ của cơn co tử cung và trương lực cơ bản của tử cung.

Theo dõi và xử trí tai biến

Trong quá trình thực hiện việc theo dõi, không nên cho sản phụ cử động nhiều vì có thể làm thay đổi vị trí của đầu dò gây nhiễu trên giấy ghi. Nếu thấy nhịp tim thai bị nhiễu, cần kiểm tra lại vị trí đặt đầu dò và băng thun cố định đầu dò để có kết quả rõ ràng hơn. Cần xem kết quả ghi trên giấy 10 phút mỗi lần, nếu xuất hiện nhịp tim thai hay cơ co tử cung bất thường cần khám lại ngay để có thái độ xử trí kịp thời.

Việc xử trí cũng cần được lưu ý, do tư thế nằm ngửa nên sản phụ có thể bị choáng với các triệu chứng mạch nhanh, huyết áp hạ, vã mồ hôi, mệt mỏi... và thai có thể bị suy do tư thế nằm ngửa của người mẹ biểu biện bằng nhịp tim thai chậm, kéo dài có khi kéo dài tới vài phút.

Khi phát hiện sản phụ có biểu hiện này, cần phải thay đổi ngay tư thế nằm của sản phụ với vị trí nằm nghiêng bên trái và cho sản phụ thở oxygen; nếu nhịp tim thai không được cải thiện phải tìm cách lấy thai ra nhanh nhất.

Lời khuyên của thầy thuốc

Để bảo đảm an toàn cho sản phụ và thai nhi trong quá trình sinh đẻ, việc theo dõi liên tục nhịp tim thai và con co tử cung trước khi chuyển dạ và trong khi chuyển dạ là vấn đề cần được các cơ sở y tế quan tâm thực hiện để phát hiện những biểu hiện bất thường nhằm xử trí biện pháp can thiệp phù hợp.

Ngoài nhân viên y tế, sản phụ và người nhà sản phụ cũng cần có những hiểu biết cần thiết về vấn đề này để cùng phối hợp thực hiện.

Sự theo dõi phải được tiến hành đúng theo quy trình hướng dẫn để kịp thời phát hiện tình trạng thai suy, phát hiện cơn co tử cung bất thường và sự đáp ứng của tim thai đối với cơn co tử cung nhằm can thiệp sớm, bảo đảm mẹ tròn con vuông.