Giáo sư Hua Baojin của Bệnh viện Quảng An Môn, Học viện Khoa học Y học Trung Quốc tâm sự: “Tôi hành nghề y mấy chục năm nay, ngày nào cũng chăm chỉ khám chữa bệnh, ngày càng chứng kiến nhiều bệnh nhân đến điều trị”.

Với kinh nghiệm lâm sàng phong phú, ông cảm thấy lo ngại khi đối mặt với bệnh nhân xếp hàng dài hàng ngày để chờ khám.

Vì sao ung thư ngày càng nhiều trong khi y học phát triển không ngừng?

Lão hóa là một trong những nguyên nhân quan trọng

Trung Quốc là một trong những quốc gia có dân số già đông nhất và tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Tuổi tác là một trong những yếu tố nguy cơ gây ung thư được công nhận, tuổi càng cao thì tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư càng cao.

Telomere, chuỗi DNA lặp đi lặp lại không mã hóa, đóng vai trò bảo vệ giống như một chiếc "mũ cứng" để ngăn chặn thiệt hại cho bộ gen. Độ dài của telomere được coi là một chỉ số về lão hóa sinh học.

Khi chúng ta già đi, telomere ngày càng ngắn lại, giao tiếp với ty thể, gây viêm và thúc đẩy quá trình autophagy, quá trình này sẽ tiêu diệt các tế bào có khả năng gây ung thư. Nhưng đồng thời, lão hóa sẽ dẫn đến suy giảm chức năng miễn dịch của cơ thể con người, khó nhận diện và loại bỏ các tế bào bất thường, các tế bào có thể trở thành ung thư sẽ thoát khỏi quá trình autophagy, trở thành ung thư và tồn tại vĩnh viễn.

Tiến bộ của y học nâng cao tỷ lệ chẩn đoán sớm

Ngày nay, người dân ngày càng chú trọng đến việc khám sức khỏe, các phương pháp tầm soát ung thư sớm cũng tiến bộ hơn trước, chẳng hạn như trước đây chụp X-quang phổi chủ yếu để tầm soát các bệnh về lồng ngực, rất khó phát hiện một số nốt phổi nhỏ. Giờ đây với sự trợ giúp của CT, thậm chí có thể phát hiện kịp thời các nốt phổi có kích thước vài milimet.

Ngoài ra, chẩn đoán quá mức ung thư cũng có thể dẫn đến tăng tỷ lệ mắc ung thư. Có nghĩa, việc phát hiện ung thư thông qua các phương pháp chẩn đoán hình ảnh tiên tiến và các phương pháp xét nghiệm khác, nhưng nhiều bệnh ung thư được phát hiện sớm có thể không có biểu hiện lâm sàng rõ ràng cho đến khi tử vong.

Ví dụ, hiện tượng chẩn đoán quá mức ung thư tuyến giáp dựa trên phân tích dữ liệu của 35 cơ quan đăng ký ung thư ở Trung Quốc cho thấy, trái ngược với tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng, tỷ lệ tử vong do ung thư tuyến giáp ở quốc gia này vẫn rất thấp.

Một đặc điểm nổi bật khác của chẩn đoán quá mức ung thư tuyến giáp là sự gia tăng tỷ lệ mắc bệnh thường đi kèm với sự thay đổi về độ tuổi chẩn đoán, hầu hết các bệnh nhân mới được chẩn đoán đều ở độ tuổi trung niên 35 - 64 tuổi hơn là người cao tuổi 65 - 84 tuổi.

Do đó, từ quan điểm này, sự gia tăng tỷ lệ mắc bệnh ung thư do "chẩn đoán quá mức" có thể không phản ánh tỷ lệ mắc bệnh thực sự.

Ảnh hưởng lối sống

Lối sống có liên quan chặt chẽ đến sự xuất hiện của bệnh ung thư. Tế bào ung thư được hình thành do sự đột biến, phát triển và tăng sinh của các tế bào bình thường trong cơ thể. Ở điều kiện bình thường, hệ thống miễn dịch trong cơ thể có thể tự động nhận biết và tiêu diệt tế bào ung thư.

Tuy nhiên, nếu có những thói quen sinh hoạt không tốt kéo dài, cơ thể luôn ở trong môi trường sinh ung thư dễ thúc đẩy quá trình biến đổi tế bào bình thường thành tế bào ung thư, khi ung thư hình thành sẽ càng đánh bại hệ thống miễn dịch, tấn công cơ thể con người.

Tổ chức Y tế Thế giới cho rằng ít nhất 60% trường hợp ung thư là do lối sống của mỗi cá nhân, bao gồm chế độ ăn uống không hợp lý, hút thuốc, uống rượu và lười vận động.

Cần lưu ý rằng sự xuất hiện của bệnh ung thư không phải do một yếu tố nào gây ra và việc phòng chống ung thư không nên chỉ tập trung vào một khía cạnh mà cần phải tập trung vào nhiều hướng để xây dựng bức tường chống ung thư vững chắc.

Xây dựng bức tường chống ung thư

Xây dựng lối sống lành mạnh

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí “Cancer Research” đã tiến hành phân tích quy mô lớn dựa trên dữ liệu của 442.501 người, kết quả cho thấy bất kể mức độ nguy cơ di truyền như thế nào, lối sống lành mạnh có thể giúp nhóm nguy cơ cao giảm nguy cơ mắc ung thư.

Một lối sống lành mạnh bao gồm không hút thuốc, không uống rượu, duy trì cân nặng hợp lý.

Làm tốt công tác tầm soát ung thư sớm

Khám sức khỏe định kỳ khác với tầm soát khối u có mục tiêu. Kiểm tra sức khỏe thông thường tập trung vào kiểm tra thể chất, bệnh tim mạch và mạch máu não, bệnh tiểu đường và các bệnh mãn tính khác có thể giúp người bình thường đánh giá tình trạng sức khỏe của họ.

Tuy nhiên, muốn phòng chống ung thư hiệu quả cần sử dụng biện pháp “tầm soát ung thư” để giúp nhóm nguy cơ cao đánh giá được nguy cơ mắc ung thư và có hướng chẩn đoán, điều trị sớm. Do tình trạng sức khỏe khác nhau nên mỗi người có những hướng tập trung tầm soát khác nhau.

Chẳng hạn, khi chụp X-quang phổi trong khám sức khỏe định kỳ khó phát hiện khối u nhỏ < 5mm, không nhạy với các nốt nhỏ không vôi hóa, có điểm mù hiển thị, vùng không nhìn thấy được bị cản trở tim, cột sống,… Khi tầm soát sớm ung thư phổi dễ xảy ra chẩn đoán sai. Vì vậy, để tầm soát ung thư phổi hiệu quả, cũng cần tầm soát CT xoắn ốc liều thấp (LDCT).

Tiêm chủng

Dữ liệu cho thấy khoảng 1/5 số ca ung thư trên toàn thế giới là do nhiễm trùng dai dẳng như vi-rút và vi khuẩn, bao gồm vi-rút gây u nhú ở người (HPV), vi-rút viêm gan B (HBV), vi-rút viêm gan C (HCV), vi-rút Helicobacter pylori (Hp). Tiêm vắc xin HPV và vắc xin viêm gan B là một trong những biện pháp hiệu quả để phòng ngừa các bệnh lây nhiễm liên quan.

Tránh xa các loại virus và vi khuẩn liên quan đến ung thư cũng có thể làm giảm tỷ lệ mắc bệnh ung thư một cách hiệu quả.

Tỷ lệ sống sót của ung thư tăng lên, đừng dễ dàng bỏ cuộc

Theo Nghiên cứu tỷ lệ sống sót sau ung thư do Trung tâm Ung thư Quốc gia thực hiện, từ năm 2003-2005 đến 2012-2015, tỷ lệ sống sót sau 5 năm mắc bệnh ung thư nói chung đã tăng đáng kể từ 30,9% lên 40,5%.

Có thể thấy, mặc dù tỷ lệ mắc ung thư cao nhưng chúng ta vẫn có thể kiểm soát hiệu quả tỷ lệ tử vong và giúp nhiều bệnh nhân có được sự sống lâu dài hơn.

Nếu được chẩn đoán mắc bệnh ung thư, trước hết không nên buông xuôi, phải học cách bình tĩnh đón nhận và đối mặt với nó một cách tích cực, tin tưởng vào bác sĩ và chính bản thân mình. Để chiến đấu với ung thư, điều trị chuẩn và một thái độ tích cực là rất quan trọng, một thái độ tốt thường có thể khiến bệnh nhân tiến xa hơn trên con đường chiến đấu với ung thư cho đến khi chiến thắng.