Rối loạn tuần hoàn não là gì?

Tuần hoàn não là quá trình lưu thông của máu trong não. Đây là yếu tố quan trọng đảm bảo cho các chức năng não được khỏe mạnh. Tuần hoàn máu giúp cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng cần thiết cho bộ não hoạt động hiệu quả. Máu đảm nhận nhiệm vụ cung cấp oxy và glucose cho não.

Mặc dù não chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng trọng lượng cơ thể nhưng nó đòi hỏi nguồn năng lượng lớn để hoạt động. Theo nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, để có được lượng oxy và glucose cần thiết cho các hoạt động thì mỗi bộ não cần đến khoảng 15% máu từ tim.

Rối loạn tuần hoàn não hay còn được gọi là thiểu năng tuần hoàn não là tình trạng thiếu máu cung cấp cho não. Khi không có đủ lưu lượng máu đến não để đáp ứng nhu cầu trao đổi chất thì não sẽ bị thiếu oxy, sau đó dẫn đến tình trạng chết mô não hoặc nhồi máu não, gọi bằng một cái tên khác là đột quỵ.

Nói một cách đơn giản hơn, bệnh rối loạn tuần hoàn não xảy ra khi các chức năng của não bị rối loạn vì lượng máu lưu thông đến não không đủ.

Dấu hiệu rối loạn tuần hoàn não

Một số căn bệnh liên quan đến hệ tim mạch như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng cholesterol, triglycerit máu (các bệnh này gọi chung là tăng mỡ máu), hẹp lòng động mạch do bẩm sinh hay do chèn ép (u não, xơ vữa động mạch não...) có tác động lớn đến bệnh rối loạn tuần hoàn não.

Thoái hoá các đốt sống cổ gây chèn ép hệ thống động mạch thân nền hay do cục máu trong lòng động mạch đi đến làm tắc nghẽn động mạch não (còn gọi là bệnh loét sùi van tim)... cũng đóng vai trò rất lớn trong việc đưa đến bệnh rối loạn tuần hoàn não.

Khi quá trình tuần hoàn não bị gián đoạn do một số tác nhân nào đó, mức oxy và gluco cung cấp lên não sẽ ít hơn lưu lượng cần thiết phải có. Điều này dẫn đến tổn thương não và gây ra các vấn đề nghiêm trọng về thần kinh. Dưới đây là một số tình trạng mà người bệnh thường gặp khi tuần hoàn não bị suy yếu:

Đột quỵ: bạn có thể bị đột quỵ nếu có huyết khối làm tắc dòng chảy của máu trong động mạch não và điều tất yếu là mô não ở khu vực đó sẽ chết.

Nếu mô não chết thì các chức năng quan trọng của não (do một phần của bộ não kiểm soát) sẽ bị ảnh hưởng. Tình trạng đó có thể ảnh hưởng đến những hoạt động thiết yếu hàng ngày của cơ thể bạn như lời nói, sự vận động và trí nhớ.

Thiếu oxy não là triệu chứng triệu chứng rối loạn tuần hoàn não xảy ra khi một phần của não không nhận đủ lượng oxy cần thiết. Nguy hiểm hơn là tình trạng này xảy ra khi lưu lượng máu vẫn bình thường nhưng bạn vẫn không có đủ oxy trong máu.

Những nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu oxy não thường gặp nhất là mắc nghẹn, ngạt, chết đuối, sợ hoặc rơi từ độ cao nhất định, do mắc bệnh phổi và thiếu máu.

Xuất huyết não: là tình trạng chảy máu ở phần bên trong khoang sọ não. Dấu hiệu này xuất hiện khi các thành động mạch suy yếu và bị vỡ tạo thành một ổ máu sâu bên trong khoang sọ. Xuất huyết não có thể tạo áp lực lên khoang sọ não dẫn đến làm mất ý thức người bệnh.

Ngoài ra những nguyên nhân khác như dị dạng mạch máu hay rối loạn đông máu và chấn thương đầu,... đều có thể gây xuất huyết não. Xuất huyết não còn có thể gây tổn thương não và dẫn đến tử vong.

Phù não là triệu chứng xảy ra do chất dịch trong khoang sọ có sự gia tăng đột biến. Lưu lượng máu trong não bị rối loạn cũng có thể gây ra phù não. Điều gây nguy hiểm là phù não có thể gây áp lực lên não và khi tiến triển nhanh thì có nguy cơ phá nát hoặc làm tổn thương não.

Bệnh nhân bị rối loạn tuần hoàn não cũng có thể gặp nhiều triệu chứng khác. Nếu bạn thấy xuất hiện một số triệu chứng nghi ngờ là chứng rối loạn tuần hoàn não hay có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ngay ý kiến bác sĩ.

Nguyên nhân rối loạn tuần hoàn não

Bệnh rối loạn tuần hoàn não thường gặp nhiều ở người lớn tuổi hơn ở lứa tuổi thanh niên hay trung niên. Các nguyên nhân chính gây nên bệnh thiểu năng tuần hoàn não là: bệnh tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, chứng tăng mỡ máu.

Nếu cơ thể người cao tuổi bị xơ vữa động mạch nặng thì nguy cơ mắc chứng rối loạn hay còn gọi là thiểu năng tuần hoàn não càng cao.

Ngoài ra, một số yếu tố như tuổi cao, béo phì, thừa cân, nghiện thuốc lá, bia rượu, căng thẳng quá độ cũng góp phần đáng kể vào việc hình thành bệnh thiểu năng tuần hoàn não.

Bệnh rối loạn tuần hoàn não có liên quan mật thiết tới một loạt các bệnh lý hoặc các dấu hiệu bất thường khác của cơ thể.

Những người bị thiếu máu hồng cầu hình liềm, mạch máu bị đè nén, nhịp nhanh thất, tích tụ mảng xơ vữa trong các động mạch, bị huyết khối và huyết áp quá thấp do mắc bệnh đau tim hoặc bệnh tim bẩm sinh có nguy cơ mắc các rối loạn tuần hoàn não cao hơn nhiều so với người khỏe mạnh.

Thiếu máu hồng cầu hình liềm là bệnh có thể gây ra các rối loạn tuần hoàn não vì liên quan với các tế bào máu có hình dạng không đồng đều. Tế bào máu có hình liềm nên dễ tạo máu đông hơn so với những tế bào máu bình thường và do đó làm cản trở lưu lượng máu đến não.

Những mạch máu bị đè nén hoàn toàn có thể gây cản trở các động mạch đang mang oxy đến não dẫn đến các rối loạn tuần hoàn não. Có thể nói chính các khối u là một trong những nguyên nhân làm cho mạch máu bị đè nén.

Nhịp nhanh thất: là tên gọi của một loạt các rối loạn nhịp tim, có thể làm cho tim ngừng đập hoàn toàn, từ đó dẫn đến sự ngưng chảy của dòng oxy trong máu và não. Các rối loạn nhịp tim có thể làm hình thành các cục máu đông và dẫn đến tình trạng thiếu oxy ở các bộ phận khác của cơ thể.

Tắc nghẽn động mạch do tích tụ mảng xơ vữa cũng có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ. Vì ngay cả một lượng rất nhỏ các mảng xơ vữa cũng có thể thu hẹp dòng chảy rồi làm cho khu vực đó dễ hình thành cục máu đông. Lượng máu đông lớn có thể gây nên tình trạng thiếu máu do nó cản trở sự lưu thông bình thường của máu.

Đau tim: mối liên hệ giữa đau tim và huyết áp thấp có thể gây ra các rối loạn tuần hoàn não. Huyết áp quá thấp thường là do tình trạng thiếu oxy ở các mô. Nhất là khi người lớn tuổi bị nhồi máu cơ tim mà không được điều trị kịp thời thì sẽ làm chậm lưu thông máu dẫn đến chứng máu đông.

Con đường lưu thông của máu đến não hoặc các cơ quan chính khác bị nghẽn lại. Khi dùng thuốc quá liều và phản ứng với thuốc, người bệnh cũng có nguy cơ mắc chứng huyết áp quá thấp.

Dị tật tim bẩm sinh: Khi sự hình thành và liên kết động mạch chưa hoàn chỉnh cũng sẽ gây ra có thể gây ra chứng thiếu máu. Bên cạnh đó, hầu hết những người bị bệnh tim bẩm sinh cũng có thể dễ bị huyết khối.

Rối loạn tuần hoàn não có nguy hiểm không?

Thiểu năng tuần hoàn não vừa được xem là bệnh cấp tính và cũng có thể trở thành mãn tính kéo dài tùy theo biểu hiện của bệnh. Bệnh cấp tính thường có đau đầu.

Triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi bị rối loạn tuần hoàn não là đau đầu. Đây là triệu chứng hay gặp nhất trong thiểu năng tuần hoàn não, thường chiếm tỷ lệ rất cao (khoảng 90%). Tính chất của đau đầu là lan toả khắp đầu, sau đó thấy nhức hoặc ê ẩm, nặng đầu.

Kèm theo đau chứng nhức đầu là những cảm giác khó chịu hơn như ù tai, chóng mặt, hoa mắt, thậm chí mất thăng bằng (khó ngồi hay khó đứng dậy), đặc biệt nhất là lúc đang nằm mà thay đổi tư thế (khi chuyển từ nằm nghiêng sang nằm ngửa).

Tỷ lệ bị chóng mặt khi mắc bệnh chiếm tỷ lệ khá cao (khoảng 87%). Tuy nhiên những vấn đề này chưa khiến bệnh rối loạn tuần hoàn não trở thành nguy hiểm cho tính mạng của người bệnh.

Vì những dấu hiệu sau đây của bệnh mới thật sự nghiêm trọng. Đó là người bệnh sẽ có thể xây xẩm mặt mày, mất ý thức, thậm chí đột quỵ. Ngoài ra còn có chứng buồn nôn hoặc nôn, liệt nửa người, nói khó...

Người bệnh cũng thường bị chứng dị cảm như thấy tê đầu ngón tay, ngón chân hoặc tê bì tay chân hay có cảm giác kiến bò. Bệnh rối loạn tuần hoàn não cấp tính ở người cao tuổi có thể chỉ thoáng qua trong vài giây, vài phút rất ngắn nhưng có khi cũng có thể xảy ra hàng giờ, mấy ngày liền và cực kỳ nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Thời điểm mà bệnh rối loạn tuần hoàn não cấp thường xảy ra vào lúc giữa đêm hoặc lúc gần sáng.

Bệnh thiểu năng tuần hoàn não mãn tính ở người lớn tuổi thường cũng có thể biểu hiện qua các bệnh nhức đầu và thấy ê ẩm từng đợt, nhất là khi thời tiết thay đổi, chứng chóng quên (vãng ý thức), dễ gây rối loạn tâm lý như hay cáu giận, buồn vui lẫn lộn...).

Trong một thời gian nhất định còn có thể xuất hiện cơn đau cấp tính rất bất ngờ tuỳ thuộc vào hiệu quả phòng bệnh và điều trị của người bệnh như thế nào.

Thiểu năng tuần hoàn não được đánh giá là có nguy cơ cao và nguy hiểm hơn nhiều loại bệnh khác vì nó gây nên hiện tượng thiếu máu não và hoàn toàn có thể gây nên phù não. Điều đáng lo ngại nhất của rối loạn tuần hoàn não là nó tạo nên các biến chứng nặng nề như nhũn não hoặc xuất huyết não dẫn đến liệt nửa người hoặc tử vong đột ngột.

Điều trị rối loạn tuần hoàn não

Nếu bạn thắc mắc rối loạn tuần hoàn não có chữa khỏi được không thì dưới đây là những diễn giải chi tiết có thể giải đáp phần nào câu hỏi của bạn.

Điều trị rối loạn tuần hoàn não thường trải qua các giai đoạn:

Chẩn đoán bệnh rối loạn tuần hoàn não bằng những kỹ thuật y tế

Nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ bạn bị bệnh rối loạn tuần hoàn não, bác sĩ sẽ thực hiện các bước khám thực thể, sau đó sẽ hỏi bạn về tiền sử y khoa và đưa ra lời về việc thực hiện một số xét nghiệm như xét nghiệm máu hay các xét nghiệm hình ảnh như X-quang,...

Rối loạn tuần hoàn não uống thuốc gì?

Alteplase (còn gọi là tpa) là một trong những loại thuốc có hiệu quả cao đối với đột quỵ và thiếu máu cục bộ cấp nên thường được dùng để chăm sóc bệnh nhân rối loạn tuần hoàn não. Cách điều trị bằng tpa trong vòng 3 giờ đầu có tác dụng cải thiện đáng kể kết quả điều trị so với việc dùng các loại thuốc khác.

Các biện pháp chăm sóc và hỗ trợ khác

Các biện pháp chăm sóc và hỗ trợ có thể ảnh hưởng lớn đến kết quả điều trị. Để phục hồi và hạn chế tình trạng thiếu oxy và tăng carbonic trong máu bệnh nhân, các bác sĩ sẽ dùng nhiều cách để duy trì huyết áp trong lưu lượng máu não đang có.

Động kinh là một biến chứng của bệnh rối loạn tuần hoàn não có thể gây ra nhiều tổn thương, vì vậy bệnh nhân thường được kê thuốc chống co giật để phòng ngừa. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ giúp bạn hạn chế tăng huyết áp bằng nhiều phương pháp y tế khác nhau.

Cách phòng ngừa rối loạn tuần hoàn não

Khi nghi ngờ bị rối loạn tuần hoàn não (có đau đầu, chóng mặt, buồn nôn...), cần đi khám bệnh ngay và rất nên khám bệnh định kỳ. Rối loạn tuần hoàn não nên ăn gì cũng là câu hỏi khá nhiều người đặt ra.

Trong cuộc sống hàng ngày, kể cả khi bạn là người khỏe mạnh cũng cần có chế độ ăn uống hợp lý như ăn nhiều rau xanh, củ quả tươi, cá (mỗi tuần nên ăn vài ba bữa cá), hạn chế ăn nhiều thịt, nhất là thịt đỏ, không nên ăn mỡ động vật. Đây cũng là chế độ ăn phù hợp cho người đang mắc bệnh rối loạn tuần hoàn não.

Nên hạn chế đến mức tối đa việc uống rượu, bia và các chất kích thích. Tốt nhất là nên bỏ hẳn thuốc lá hoặc thuốc lào. Tập thể dục đều đặn cũng là cách để ngăn ngừa một số bệnh nguy hiểm như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, thừa cân. Đây cũng chính là các bệnh gián tiếp dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não.

Khi đã được xác định bị rối loạn tuần hoàn não, người bệnh cần tuân theo những lời tư vấn của bác sĩ khám bệnh cho mình, nhất là phải có chế độ ăn, tập luyện, dùng thuốc hợp lý.

Những thành viên trong gia đình cần được biết về tình hình bệnh để có thể giúp đỡ, giám sát quá trình điều trị và tạo điều kiện thuận lợi trong chế độ ăn, uống, nghỉ ngơi và dùng thuốc của bệnh nhân.

Đối với người lớn tuổi, nên hạn chế việc tắm nước lạnh khi mới đi ngoài trời nắng về. Vào mùa lạnh, người lớn tuổi cần được mặc ấm, nơi nằm ngủ phải tránh gió lùa.

Mỗi lúc thức dậy vào mùa đông, nhất là lúc nửa đêm và gần sáng cần nằm tĩnh dưỡng một lúc mới ngồi dậy, tránh bật dậy đột ngột vì rất dễ dẫn đến tình trạng lạnh hệ thống tim mạch (tăng huyết áp). Khi đó mạch máu co lại đột ngột làm não thiếu máu đột xuất sẽ rất dễ gây nên chứng tai biến mạch máu não vô cùng nguy hiểm.