Bác sĩ thăm khám cho bệnh nhân viêm gan B. Ảnh: BVCC. |
Trong căn phòng nhỏ tại khoa Viêm gan, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, câu chuyện của một gia đình 7 người cùng mắc viêm gan virus khiến nhiều người bàng hoàng. Trong đó, hai người đã tiến triển sang giai đoạn sớm của xơ gan.
Cả nhà cùng chung một căn bệnh
Bố của chị L. (35 tuổi, quê Sơn La) đồng thời mắc viêm gan B và C thể hoạt động, trong khi đó, mẹ chị bị viêm gan B. Năm người con trong nhà, bao gồm chị L., đều dương tính với viêm gan B. Đáng lo ngại hơn, cả chị và chị gái đã bước vào giai đoạn đầu của xơ gan. Không dừng lại ở đó, anh rể và cháu trong gia đình cũng nhiễm virus.
Chị L. phát hiện bệnh từ năm 18 tuổi khi đi khám sức khỏe để xin việc. Khi ấy, bác sĩ khuyên cả gia đình nên đi kiểm tra, kết quả cho thấy tất cả đều mắc viêm gan virus nhưng chưa cần điều trị bằng thuốc.
Biến cố thực sự ập đến khi chị kết hôn và mang thai. Ở tháng thứ 5 của thai kỳ, chị xuất hiện vàng da, vàng mắt, suy gan và dấu hiệu xơ gan. Dù các bác sĩ nỗ lực duy trì, chị vẫn phải sinh non ở tháng thứ 8.
Sau sinh, chị tiếp tục điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương vì virus hoạt động với tải lượng lớn, gây tổn thương gan nặng nề. Sau đó, chị động viên gia đình đi khám lại. Hiện cả gia đình dùng thuốc kháng virus và được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng để phòng tránh lây sang thế hệ sau.
Khu vực gia đình chị L. sinh sống, nhiều người hàng xóm đã không qua khỏi vì bệnh gan. Khi người thân của họ đi khám, mới phát hiện nhiễm viêm gan B mạn tính.
Căn bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm gan B là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất trên toàn cầu. Hiện có khoảng 296 triệu người sống chung với viêm gan B mạn tính. Năm 2022, căn bệnh này cướp đi sinh mạng 1,1 triệu người. WHO dự báo con số có thể tăng lên 1,14 triệu ca tử vong vào năm 2034 nếu không có biện pháp can thiệp hiệu quả.
Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á nằm trong khu vực có tỷ lệ nhiễm HBV mạn tính cao nhất thế giới, với hơn 8% dân số mang virus. Trước đây, ung thư gan và xơ gan chủ yếu gặp ở người trên 40 tuổi, song gần đây, tỷ lệ người trẻ dưới 35-40 tuổi mắc bệnh gia tăng nhanh chóng.
Viêm gan B do virus HBV gây ra, có thể tồn tại ở dạng cấp tính hoặc mạn tính. Vấn đề nguy hiểm nhất là đa số bệnh nhân không biết mình nhiễm virus vì bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Họ vẫn sinh hoạt, làm việc bình thường cho đến khi gan bị tổn thương nặng hoặc tình cờ phát hiện khi đi khám sức khỏe.
Với viêm gan B cấp tính, khoảng 95% có thể tự khỏi. Tuy nhiên, một khi đã chuyển sang mạn tính, bệnh nhân thường phải uống thuốc suốt đời để kiểm soát virus.
ThS.BS Đới Ngọc Anh, khoa Viêm gan, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, nhận định: "Nhiều bệnh nhân chỉ biết mình mắc viêm gan B khi tình cờ khám sức khỏe hoặc nhập viện vì biến chứng. Đây là lý do bệnh khó kiểm soát và gây hậu quả nặng nề cho người bệnh cũng như cộng đồng".
Virus viêm gan B lây chủ yếu qua đường máu. Con đường phổ biến nhất là từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở. Ngoài ra, virus còn truyền qua tiêm chích, truyền máu không an toàn, dùng chung kim tiêm, dụng cụ y tế chưa được vô trùng hoặc quan hệ tình dục không an toàn.
Theo bác sĩ Ngọc Anh, bất kỳ ai cũng có thể nhiễm viêm gan B. Nhóm nguy cơ cao bao gồm trẻ sơ sinh có mẹ mang virus, người tiêm chích ma túy, người quan hệ tình dục không an toàn hoặc đồng giới nam, người sống chung với bệnh nhân, nhân viên y tế, bệnh nhân chạy thận nhân tạo, cũng như những người có bệnh mạn tính như tiểu đường, HIV hoặc viêm gan C.
Theo Hướng dẫn điều trị viêm gan B mạn của Bộ Y tế năm 2019, bệnh nhân xơ gan hoặc ung thư gan bắt buộc phải điều trị suốt đời. Với bệnh nhân chưa xơ gan, có thể cân nhắc ngừng điều trị khi đạt các tiêu chuẩn như tải lượng virus dưới ngưỡng, chuyển đổi huyết thanh hoặc mất HBsAg. Dù vậy, việc ngừng thuốc chỉ có thể thực hiện nếu bệnh nhân được theo dõi định kỳ lâu dài, bởi nguy cơ tái hoạt virus luôn hiện hữu.
Bác sĩ Đới Ngọc Anh nhấn mạnh người đã mắc viêm gan B, việc tái khám định kỳ tại cơ sở chuyên khoa là bắt buộc. Bác sĩ khuyến cáo nên siêu âm gan 6 tháng một lần, đặc biệt với những người thuộc nhóm nguy cơ cao.
Hiện nay, biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vaccine viêm gan B. Trẻ sơ sinh cần được tiêm mũi đầu tiên trong vòng 24 giờ sau sinh. Riêng với trường hợp mẹ mang virus, trẻ cần được tiêm kết hợp cả vắc xin và huyết thanh đặc hiệu (HBIG) trong 12 giờ đầu. Cách này có thể giúp phòng ngừa lây truyền với hiệu quả trên 90%.
Để bảo vệ lá gan khỏe mạnh, mỗi người cũng cần duy trì lối sống khoa học: hạn chế rượu bia và thuốc lá, tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại, đồng thời ăn uống cân đối và rèn luyện thể chất thường xuyên.
