Cá lẹp là loài cá nước mặn, nước lợ này sinh sống trong khu vực Ấn Độ Dương và Tây Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, cá lẹp có nhiều ở vùng biển miền Trung.
Về đặc điểm nhận dạng, cá lẹp có tên khoa học là Setipinna taty, cùng họ cá trỏng (Engraulidae), chiều dài từ 12 - 20cm. Thân cá hình thoi, dẹp lép, đầu cá nhỏ, mõm ngắn và nhô ra. Hai hàm và vòm miệng có răng nhỏ. Có 17 - 20 gai ở nửa dưới cung mang thứ nhất. Vây đuôi chẻ hai, lưng có màu bạc, toàn thân mình có màu vàng nhạt.
Cá lẹp trước đây không được ưa chuộng
Chị Hòa Anh (quê ở Quảng Bình) chia sẻ: "Đúng như tên gọi của chúng, loài cá này có mình xẹp lép, ít thịt nhiều xương, trước đây ở quê mình không ai ăn, bán ở chợ với giá rất rẻ. Thậm chí những ngày bán ế xin người ta còn cho, vì thế người dân ở quê thường gọi cá lẹp là "cá nhà nghèo". Nếu không ăn hết, cá lẹp còn được dùng để làm mắm hoặc cho lợn gà ăn.
Thế nhưng vài năm gần đây, món cá này lại được bán ở thành phố và nhiều người mua về thưởng thức. Mình mê nhất là món cá lẹp nướng than hoa, lúc gần chín cá tỏa ra mùi thơm đặc trưng, thịt không còn nhão nữa. Nhanh tay gỡ 2 bên thân cá nướng rồi chấm với muối tiêu chanh. Miếng cá trắng ngần, vừa bùi vừa béo, ngọt lừ trong miệng, ăn no mà không ngán. Hay những nồi cá lẹp kho đến khi xương mềm rục, ăn với cơm nguội cũng hấp dẫn".
Mùa cá lẹp bắt đầu từ tháng 10 đến tháng 3 âm lịch năm sau. Vào thời điểm này, ngư dân ở các tỉnh ven biển lại ra khơi để đánh bắt cá về bán cho các thương lái hay các cơ sở chế biến nước mắm, chế biến cá khô.
Khô cá lẹp được bán nhiều trên thị trường
Những ngư dân có kinh nghiệm tiết lộ, loài cá này thường kiếm ăn ở tầng nước mặt vào ban đêm và lặn xuống tầng nước sâu khi mặt trời lên. Nắm bắt được quy luật này, ngư dân đánh bắt cá lẹp bằng hai cách: ban ngày thì dùng lưới, còn ban đêm thì dùng hệ thống đèn cao áp kết hợp với lưới cào đuổi theo từng đàn cá. Để có được những khoang cá đầy ắp, ngư dân phải thức trắng đêm và đối mặt với những cơn sóng của biển cả. Người dân các tỉnh miền Trung coi cá lẹp là "lộc trời" bởi chúng mang lại cho họ nguồn thu nhập đáng kể.
Ngoài cá lẹp tươi, người dân ở Cà Mau còn làm cá lẹp khô để bán đi khắp nơi. Theo khảo sát, 1kg cá lẹp khô có giá khoảng 150.000 đồng.
Bạn Hoài Lam (ở Hà Nội) chia sẻ: "Quê mình ở Nghệ An, từ nhỏ đã quen với những con cá trích, cá lẹp trong bữa cơm hằng ngày. Lâu lắm rồi không được ăn lại, nên khi thấy có người bán cá lẹp trên chợ mạng, mình lập tức đặt mua về nướng. Sau đó mình được biết có cả cá lẹp khô nên mua về để tủ nướng ăn dần. Cá lẹp ít thịt nhưng thịt lại ngọt và thơm, đặc biệt nó là món ăn của tuổi thơ nên mình rất thích".
