Nuốt dị vật thường gặp ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi

Mới đây, các bác sĩ Khoa Quốc tế, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, vừa cấp cứu một bé trai 1 tuổi, quốc tịch Úc, nhập viện ngày 20/5 do nghi ngờ hóc dị vật sau ăn.

Theo người nhà bệnh nhi, trước khi nhập viện một ngày, sau khi ăn trẻ bị ho sặc sụa, thở rít nên đã được người nhà chuyển thẳng đến Bệnh viện Nhi Trung ương khám. Tại đây, các bác sĩ đã tiến hành hội chẩn và quyết định nội soi tìm dị vật đường thở cho bé trai. Sau gần 10 phút nội soi, ê kíp phẫu thuật đã gắp ra được dị vật là đầu hạt ngô trong khí quản của bé trai.

Đầu tháng 5, bé N.X.D (5 tuổi, ở Bình Thạnh, TPHCM) do nuốt một viên sỏi ở hồ cá nên mẹ bé phải đưa con đi đến Bệnh viện Nhi đồng TPHCM khám gấp. Chị mong muốn rằng con mình phải được nội soi gắp dị vật ra ngay. Tuy nhiên, sau khi khám, chụp chiếu, các bác sĩ đề nghị chị đưa bé D về nhà theo dõi 2 ngày, hi vọng viên sỏi bé nuốt phải sẽ… tự đào thải ra khỏi cơ thể. Mẹ bé D rất lo lắng, sợ rằng viên sỏi làm “mưng mủ”, tổn thương đường tiêu hoá non yếu của bé, dù bé D chưa có biểu hiện đau bụng, nhưng bác sĩ vẫn cho bé về “tự theo dõi”.

Cách đây không lâu, một bé gái 4 tuổi ở Bãi Cháy (Quảng Ninh) do nuốt phải cây kim dùng để lấy tuỷ răng (một đầu nhọn, một đầu có cán) nên phải đi viện gấp. Dị vật đã đi qua dạ dày và có thể gây nguy hiểm, có thể đâm thủng bất cứ vị trí nào của hệ tiêu hoá và gây nhiễm trùng, viêm phúc mạc, gây nguy hiểm tới tính mạng. Sau 24 giờ, bệnh nhân đã đi đại tiện ra dị vật, do đó, không phải can thiệp phẫu thuật nội soi…

Nuốt dị vật là một vấn đề thường gặp với trẻ em ở lứa tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi, nhưng cũng có thể gặp ở những lứa tuổi khác (ví dụ, trẻ dưới 6 tháng đôi khi nuốt phải dị vật do các anh chị của chúng “nghịch ngợm” khi đang chơi đùa). Thực tế là bất kì vật gì nhỏ có thể đi qua được vùng hầu họng cũng có thể bị nuốt vào. ThS.BS Lê Thanh Chương, Khoa Hô hấp (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết: “Mỗi năm Bệnh viện tiếp nhận nhiều trẻ nhập viện do hóc dị vật, có tuần tới 4-5 ca… Dị vật thường là đồng xu, đồ chơi, cúc áo, bi sắt, đồ ăn. Đặc biệt một số trường hợp trẻ nuốt phải các vật sắc nhọn như đinh vít, đinh ghim… đe dọa gây thủng thực quản gây nguy hiểm đến tính mạng”.

Khi nào được nội soi gắp dị vật?

Khi nuốt phải dị vật, dị vật có thể đi vào hầu họng, thực quản, dưới thực quản, đi vào đường tiêu hoá… Trong đó, khoảng 60% dị vật bị mắc lại ở khu vực hầu họng (thường là ở ngang hoặc ngay dưới mức cơ nhẫn hầu). Dù rất dễ “dính chưởng” như vậy, nhưng mỗi bé lại có cách xử trí khác nhau. Có bé nội soi được, có bé phải vừa nội soi vừa mổ hở, có bé thì theo dõi… Trong đó, các bác sĩ cho biết, nội soi là một thủ thuật tương đối an toàn với người có kinh nghiệm, nhưng tốn kém, do đó nên tránh thực hiện khi không cần thiết.

Theo các bác sĩ ĐH Y Hà Nội, phần lớn các dị vật sẽ đi qua ruột và ra ngoài cùng với phân (những thứ đến được dạ dày có 80-90% cơ hội được thải ra ngoài, không phải can thiệp phẫu thuật, nội soi). Tuy nhiên, bác sĩ sẽ yêu cầu cha mẹ theo dõi bé trong vòng vài ba ngày. Một số ít dị vật có thể gây tổn thương cho đường tiêu hóa hoặc gây tắc ruột. Bệnh nhân nuốt các dị vật thường không có triệu chứng nhưng cũng có thể có các triệu chứng khác nhau, thậm chí nguy hiểm tới tính mạng do tắc ruột cao hoặc bít tắc đường thở.

Nội soi cấp cứu là bắt buộc trong trường hợp có tắc nghẽn đường thở hoặc có biến chứng nặng. Nếu một người có bệnh sử rõ ràng của việc nuốt phải dị vật, như tăm xỉa răng, hoặc nắp chai, vòng nhôm… nội soi lấy dị vật là lựa chọn phù hợp vì khả năng bị biến chứng rất cao. Việc chỉ định nội soi khi dị vật là các vật sắc, không cản quang, dài, hoặc nuốt nhiều vật hay nuốt vật có nguy cơ cao gây tổn thương thực quản (như loại pin cúc áo). Nội soi cũng được chỉ định khi dị vật dạ dày hoặc đoạn gần tá tràng có đường kính trên 2cm, dài trên 5-7cm; hoặc dị vật méo mó, dễ làm thủng/giãn, ví dụ như kim băng đang mở…

 Một số bé, khi dị vật nằm ở vùng dạ dày, tá tràng, bác sĩ chỉ định kết hợp cả hai kỹ thuật nội soi và mổ hở. Điều này áp dụng với bệnh nhi nuốt dị vật kích thước rất nhỏ, nhọn, đang gây áp xe nhiễm trùng. Bác sĩ phải nội soi để gắp dị vật ra trước, sau đó mới phẫu thuật làm vệ sinh ổ nhiễm trùng.

Đối với dị vật đường thở, theo BS Lê Thanh Chương, mọi lứa tuổi đều có thể bị dị vật đường thở, hay gặp nhất là trẻ dưới 4 tuổi. Khi bị sặc, hóc dị vật, nếu để lâu có thể dẫn đến tình trạng ho ra máu, gây viêm nhiễm hoặc áp xe quanh dị vật. Nguy hiểm hơn, khi bị sặc, dị vật chui vào đường thở, có thể bịt đường thở, gây suy hô hấp cấp dẫn đến tử vong. Do vậy, trong trường hợp bị sặc, nhất là đối với trẻ nhỏ, nếu có biểu hiện tím tái, khó thở thì phải tiến hành cấp cứu ngay tại chỗ bằng thủ thuật dùng tay ép chặt vào bụng nhằm tạo một áp lực mạnh trong đường dẫn khí để đẩy dị vật ra khỏi đường hô hấp trên. Sau đó, phải đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, điều trị kịp thời.