Một trong những vấn đề khiến các bà mẹ mang thai quan tâm nhiều nhất đó là các tác nhân nào có thể gây dị tật cho thai nếu tiếp xúc trong thời gian mang thai. Từ thuốc nhuộm tóc, sơn móng tay, lò vi sóng, thức ăn… đều khiến bà mẹ mang thai thấy lo lắng dù chỉ là lời đồn thoáng qua.

Thật ra, mỗi phụ nữ khi mang thai đều có rủi ro sinh con dị tật khoảng 3-5%. Nguy cơ này tăng lên do nhiều nguyên do, như mẹ lớn tuổi, hoặc bệnh lý sẵn có của bố mẹ và cũng có thể là tiếp xúc các tác nhân gây dị tật. Các tác nhân này có thể ở trong nhà, nơi làm việc hoặc trong môi trường sống xung quanh. Có thể kể tên một số tác nhân gây dị tật thai như sau:

- Chất độc, hoá chất như thuỷ ngân – một kim loại thường được sử dụng trong công nghiệp.

- Rượu, chất gây nghiện.- Vitamin hoặc khoáng chất, ví dụ như sử dụng quá liều vitamin A.

- Các loại thuốc.

- Nhiễm trùng trong thời gian mang thai, ví dụ như thuỷ đậu.

- Các bệnh lý của mẹ, ví dụ như tiểu đường không kiểm soát.

Bạn có thể tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân dị tật khắp mọi nơi, vì chúng có ở trong không khí, nước, hoặc các loại thuốc bạn đang dùng. Mức độ gây hại chính xác của các tác nhân này như thế nào tuỳ thuộc vào quãng thời gian tiếp xúc, lượng tiếp xúc và kể cả phản ứng của cơ thể bạn với các tác nhân này. Thời điểm tiếp xúc cũng là một yếu tố quan trọng. Ví dụ, trong 8 tuần đầu thai kỳ là thời gian hầu hết các cơ quan chính của cơ thể được thành lập, nếu có tiếp xúc trong giai đoạn này thai nhi dễ tổn thương, đôi khi vào lúc tiếp xúc bạn còn chưa biết mình có thai. Hoặc, thời điểm rất dễ ảnh hưởng khác nữa là trong thời gian cho con bú, các độc tố có thể truyền cho bé qua sữa và gây ảnh hưởng trực tiếp đến bé.

Lý do chúng ta có rất ít thông tin về tác hại của tác nhân gây dị tật là vì không thể thực hiện được nghiên cứu. Thông tin mẹ có tiếp xúc hoá chất cũng quan trọng, nhưng thật ra cũng không thể biết chính xác lượng tiếp xúc hay thời gian tiếp xúc bao lâu thì có thể gây hại, hoặc mức gây hại như thể nào.

Chì

Mặc dù chì đã được loại bỏ khỏi nước sơn, xăng dầu từ lâu, nhưng đến nay vẫn có khoảng 1% phụ nữ trong độ tuổi mang thai có nồng độ chì trong máu vượt ngưỡng an toàn. Nhà cũ (sơn cũ), đồ gốm tráng men, mỹ phẩm hoặc các ngành công nghiệp chế tạo đều có thể chứa chì.

Nếu tiếp xúc với chì trong thời gian mang thai có thể gây tăng huyết áp, sinh non, ảnh hưởng đến sự phát triển não của thai nhi. Tuy nhiên, đến nay người ta vẫn chưa biết chính xác ngưỡng tiếp xúc có thể gây hại. Riêng mỹ phẩm, bạn cần đọc kỹ thành phần trước khi sử dụng. Hướng dẫn của trung tâm kiểm soát dịch bệnh (CDC) và Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) đều khuyến cáo những người có nguy cơ tiếp xúc

chì cần xét nghiệm nồng độ chì trong cơ thể. Nếu phát hiện nồng độ chì cao cần tìm nguồn tiếp xúc để tránh. Thông thường, chỉ cần tránh nguồn tiếp xúc là nồng độ chì trong cơ thể bạn có thể quay về ngưỡng an toàn.

Thuốc trừ sâu

Thuốc trừ sâu dùng để diệt các loại sâu bọ, cỏ dại, nấm mốc… Bạn có thể tiếp xúc với các loại hoá chất này khi ăn trái cây, rau củ có sử dụng thuốc, các loại hoá chất tẩy rửa trong nhà. Nếu bà mẹ mang thai tiếp xúc thời gian dài làm bé chậm phát triển thần kinh, IQ thấp, bệnh bạch cầu cấp. Cách tốt nhất là hạn chế sử dụng hoá chất, không mua các loại hoá chất diệt ve hay bọ chét cho thú cưng. Các loại rau quả cần được rửa thật sạch trước khi ăn hoặc chế biến.

Thuỷ ngân

Tiếp xúc thuỷ ngân trong thời gian mang thai có thể ảnh hưởng đến sự phát triển hệ thần kinh của trẻ. Nếu mẹ tiếp xúc thuỷ ngân đủ liều gây hại, trẻ sẽ chậm phát triển tâm thần và vận động, gặp nhiều khó khăn đối với việc học, các vấn đề tư duy, ngôn ngữ…

Khả năng thai nhi tiếp xúc thuỷ ngân được giải thích chủ yếu do mẹ ăn các loại cá chứa nhiều thuỷ ngân khi sống trong môi trường nước ô nhiễm. Ngoài ra có thể nhiễm thuỷ ngân do môi trường lao động hoặc dùng các thuốc có chứa thuỷ ngân. Dù ăn cá được xem là có nguy cơ nhiễm thuỷ ngân, tuy nhiên các rất tốt cho thai nhi vì có acid béo omega -3 nên không có khuyến cáo nào khuyên nên loại bỏ khỏi chế độ ăn. Bạn chỉ cần:

- Tránh ăn các loại cá có lượng thuỷ ngân cao như cá mập, cá thu vua, cá ngừ. Thay vào đó, bạn nên ăn các loại thủy hải lành tính hơn, như cá hồi, tôm…

- Các loại cá tự đánh bắt cần có thông tin về độ an toàn của nước tại khu vực đó. Nếu không có thông tin, hạn chế ăn nhiều hơn 180 gam mỗi tuần.

Thật ra, chất độc gây ảnh hưởng thai thường được ghi nhận nhất là rượu. Đó là chưa kể đến các tác nhân khác như tia X (trong môi trường mình sống cũng có tia X mà), các loại thuốc tự ý sử dụng… Do đó, cách tốt nhất bảo vệ bản thân và thai nhi nếu đang mang thai là:

- Không tự ý sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

- Sử dụng thực phẩm an toàn, có kiểm định, rõ nguồn gốc.

- Hạn chế sử dụng hoá chất.

- Thông báo cho bác sĩ khám khi nghi ngờ có thai hoặc nghi ngờ có thai để khi cần sử dụng thuốc hoặc các kỹ thuật hình ảnh, bác sĩ có cách xác định và chỉ định phương pháp an toàn.