Bà T.T.H. (69 tuổi) có tiền sử đái tháo đường khoảng 7 năm, đang tiêm insulin hỗn hợp dạng lọ bằng kim với liều sáng 30 đơn vị, chiều 30 đơn vị. Người bệnh chỉ tiêm insulin tại một vị trí duy nhất ở bụng và thường xuyên gặp tình trạng đổ mồ hôi, bụng cồn cào, tự thuyên giảm sau khi ăn bánh hoặc uống trà đường.
Khoảng 7 giờ trước khi nhập viện, sau khi tiêm 30 đơn vị insulin nhưng quên ăn sáng, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng bủn rủn tay chân, sau đó rơi vào hôn mê, tiêu tiểu không tự chủ. Người nhà đưa bệnh nhân đến phòng khám địa phương, kết quả glucose mao mạch chỉ 31 mg/dL, nghi ngờ đột quỵ não nên chuyển đến Bệnh viện Nhân dân 115.
Tại khoa Cấp cứu, Bệnh viện Nhân dân 115, bệnh nhân trong tình trạng hôn mê sâu, glucose mao mạch 43 mg/dL. Người bệnh được truyền glucose tĩnh mạch, sau đó tỉnh táo hoàn toàn và được chuyển vào khoa Nội tiết để theo dõi.
Tại đây, các bác sĩ phát hiện một khối u mềm tại vị trí tiêm insulin ở vùng bụng, xác định là u phì đại mô mỡ do tiêm insulin lâu ngày tại cùng một vị trí. Ngoài ra, bệnh nhân dùng kim tiêm insulin không đúng loại (kim U80 thay vì U100), làm liều tiêm thực tế tăng lên 37,5 đơn vị, cao hơn mức chỉ định (30 đơn vị). Lọ insulin bệnh nhân sử dụng cũng không phù hợp, vì loại này được thiết kế để lắp vào bút tiêm insulin chứ không dùng kim rút từ lọ để tiêm.
Phì đại mô mỡ tại vị trí tiêm insulin là một biến chứng phổ biến ở bệnh nhân đái tháo đường. Một số yếu tố góp phần gây ra tình trạng này gồm:
- Không luân chuyển vị trí tiêm insulin đúng cách
- Tái sử dụng kim tiêm
- Chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp
- Dùng insulin tái tổ hợp từ người (human insulin)
- Tiêm insulin kéo dài (thường từ 6 tháng trở lên)
Khi tiêm insulin vào vùng phì đại mô mỡ, insulin có thể hấp thu nhanh hoặc chậm bất thường, gây ra tăng đường huyết quá mức, hạ đường huyết nguy hiểm, tăng liều insulin không hợp lý, nhiễm toan ceton. Nếu hạ đường huyết không được phát hiện kịp thời, người bệnh có thể tử vong.
Người bệnh có thể tự kiểm tra hoặc nhờ nhân viên y tế sờ nắn vùng da tiêm insulin. Nếu phát hiện vùng có mật độ khác biệt (chắc hơn so với da xung quanh), cần tránh tiêm vào vị trí này tối thiểu 2-3 tháng, chuyển sang vùng khác phù hợp. Trong trường hợp khó phát hiện, có thể sử dụng siêu âm để xác định.
Quan trọng nhất là phòng ngừa biến chứng bằng cách nhờ nhân viên y tế hướng dẫn kỹ thuật tiêm insulin đúng cách và tuân thủ hướng dẫn để đảm bảo an toàn.
