Nguyên nhân gây bệnh sốt rét

Sốt rét được coi là một căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng do ký sinh trùng sốt rét Plasmodium gây ra. Khi bị muỗi anophen đốt, ký sinh trùng sẽ truyền vào trong mạch máu gây ra bệnh. Một khi mắc bệnh sốt rét, bạn có thể mắc các cơn sốt tái diễn và sốt theo chu kỳ kéo dài từ 2-3 ngày một lần.

Sốt rét là bệnh phổ biến ở các quốc gia nhiệt đới và cận nhiệt đới. Bệnh có thể ảnh hưởng đến bất cứ ai trong mọi lứa tuổi. Mỗi năm có khoảng 515 triệu người mắc bệnh, từ 1 đến 3 triệu người tử vong - đa số là trẻ em ở khu vực phía nam sa mạc Sahara và châu Phi.

Ở nước ta, bệnh sốt rét phát triển quanh năm, các tỉnh rừng núi phía Bắc sốt rét phát triển cao nhất vào đầu và cuối mùa mưa. Ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, sốt rét phát triển cao trong suốt mùa mưa.

Trình độ dân trí và điều kiện kinh tế xã hội thấp, phong tục tập quán lạc hậu, tập quán canh tác làm nương rẫy và ngủ qua đêm trên nương rẫy, trong rừng, dân di cư tự do vào vùng sốt rét... đều là những yếu tố làm gia tăng bệnh sốt rét. 

Khi bạn bị muỗi anophen đốt, ký sinh trùng sốt rét được truyền vào trong máu. Khi ký sinh trùng nằm trong cơ thể, chúng di chuyển đến gan để sinh trưởng, trong đó một số loại có thể ngủ yên trong một năm. Sau vài ngày, ký sinh trùng trưởng thành xâm nhập vào máu và bắt đầu lây nhiễm vào các tế bào hồng cầu, thường là trong vòng 48-72 giờ, làm cho các tế bào bị nhiễm vỡ ra.

Phân biệt sốt rét và sốt xuất huyết

Sốt rét và sốt xuất huyết đều là bệnh do muỗi đốt gây nên, với các triệu chứng ban đầu gần giống nhau. Để tránh bị nhầm lẫn, bạn cần biết cách phân biệt hai bệnh này.

Sốt xuất huyết thường khởi phát bằng cơn sốt liên tục kéo dài trong khoảng 3-4 ngày. Bệnh nhân có thể bị sốt từ 39,5 độ C – 41,4 độ C, kèm theo đau đầu và đau xương khớp. Sau khi hạ sốt, người bệnh có thể bị xuất huyết dưới da hoặc chảy máu cam, chảy máu chân răng, chảy máu nướu.Ngoài ra, người bệnh sốt xuất huyết còn có các triệu chứng như buồn nôn, nôn, chán ăn, đau hốc mắt…

Sốt xuất huyết lây truyền thông qua muỗi vằn, loại muỗi này ưa đốt người trong ánh sáng ban ngày.

Sốt rét: Sốt trong thời gian ngắn hơn nhưng có nhiều triệu chứng như đau khớp, buồn nôn, đổ mồ hôi, thiếu máu… Bệnh sốt rét thường trở lại với các biểu hiện: ớn lạnh, giai đoạn nóng, giai đoạn đổ mồ hôi.

Sốt rét là bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến các tế bào máu lây truyền bởi muỗi Anophen cái. Muỗi Anophen truyền bệnh sốt rét thích đốt người vào thời gian chập tối và lúc bình minh.

Dấu hiệu của bệnh sốt rét

Sốt rét có nguy hiểm không? Người bệnh nếu chẩn đoán chậm trễ sẽ có thể gặp biến chứng nguy hiểm tử vong trong vòng 12 giờ.  

Các dấu hiệu bệnh sốt rét biểu hiện như sau:

Sốt rét thể thông thường có thể biểu hiện với các cơn sốt, sau đó xuất hiện những đợt rét run toàn thân, môi tái, mắt quầng, nổi da gà, thay đổi thân nhiệt, thở nhanh, đau đầu, khát nước, hơi đau tức vùng gan lách... 

Sốt rét thể biến chứng, ác tính có dấu hiệu nổi bật là rối loạn ý thức, li bì hoặc vật vã, sốt cao liên tục, mất ngủ nhiều, nhức đầu dữ dội, nôn hoặc tiêu chảy nhiều, co giật kiểu động kinh, suy hô hấp.

Bệnh nhân có thể bị suy thận, tiểu ít hoặc vô niệu, urê huyết cao, tiểu ra máu do tan máu ồ ạt... Tỷ lệ tử vong do sốt rét ác tính thể não 20-50%.

Với thể ký sinh trùng lạnh, tức người lành mang trùng, xét nghiệm máu cho thấy có hiện diện ký sinh trùng nhưng không gây sốt, người bệnh vẫn sinh hoạt và lao động bình thường. Trường hợp này hay gặp trong điều tra tại vùng sốt rét lưu hành. 

Phụ nữ có thai mắc sốt rét dễ bị biến chứng hoặc sảy thai, thai chết lưu hoặc đẻ non.

Trẻ có thể mắc sốt rét bẩm sinh khi mẹ mang thai nhiễm sốt rét, có tổn thương tế bào rau thai ngăn cách giữa máu mẹ và con. Bệnh xuất hiện sớm ngay sau trẻ chào đời, bé thường quấy khóc, sốt, vàng da, gan lách to.

Triệu chứng sốt rét ở trẻ em trên 6 tháng tuổi thường sốt cao liên tục hoặc dao động, nôn, tiêu chảy, bụng chướng, gan lách to, có dấu hiệu màng não và co giật. Tỷ lệ tử vong cao.

Điều trị bệnh sốt rét như thế nào?

Nếu nghi ngờ mình có những dấu hiệu bệnh sốt rét, tuyệt đối không được tự điều trị bệnh sốt rét tại nhà, tránh trường hợp lây nhiễm bệnh cho người khác và xuất hiện biến chứng nguy hiểm có thể tử vong.

Người bệnh sẽ được uống thuốc hoặc tiêm thuốc dưới sự giám sát chặt chẽ của nhân viên y tế tại cơ sở y tế. Việc chỉ định phương pháp điều trị quan sát trực tiếp áp dụng cho tất cả các trường hợp bị sốt rét do nhiễm ký sinh trùng Plasmodium với thể bệnh thông thường.

Người mắc bệnh sốt rét tuyệt đối phải dùng thuốc theo phác đồ điều trị của bác sĩ và các nhân viên y tế. Việc điều trị sớm, đúng và đủ liều sẽ giúp cho người bệnh sớm khỏi bệnh và không tốn kém vô ích.

Một số lưu ý khi chăm sóc người bị bệnh sốt rét như sau:

Người bệnh bị sốt rét thì cần phải mặc đồ rộng rãi, tránh mặc quá nhiều đồ hoặc quá ít đồ.

Người bệnh cần uống nhiều nước như nước suối, nước cam để tránh tính trạng cơ thể bị mất nước và cung cấp dưỡng chất cho người bệnh.

Không nên sử dụng nước lạnh để làm mát cơ thể hoặc cho bệnh nhân uống nước lạnh

Người bệnh cần thời gian nghỉ ngơi để lấy sức khỏe đề kháng bệnh, tránh làm việc hoặc dùng đến nước lạnh: uống, tắm…

Thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý: nhiều rau xanh, hoa quả, cháo soup…

Cách phòng bệnh sốt rét

Cho đến nay vẫn chưa có các loại vắc-xin phòng tránh sốt rét, do vậy cập nhật những biện pháp phòng tránh sốt rét tại gia là vô cùng cần thiết. Đặc biệt là dân cư sinh sống tại các khu vực có thời tiết và điều kiện ẩm ướt, nhiều mưa, không sạch sẽ.

Thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, dọn sạch những khu vực ẩm ướt, nhiều bụi bẩn để ngăn chặn muỗi phát triển. Nếu được lắp lưới chống muỗi ở khu vực cửa ra vào, cửa sổ…

Phun tồn lưu trong nhà, xịt chống côn trùng hoặc áp dụng các mẹo đuổi muỗi.

Mắc mùng và nhét mùng cẩn thận khi ngủ để tránh nguy cơ muỗi đốt vào ban đêm.

Tìm hiểu và thu thập thông tin tại địa phương mỗi khi dịch sốt rét xuất hiện để có những cách phòng tránh kịp thời. Nếu bạn hoặc người thân nghi ngờ mình có những dấu hiệu bệnh sốt rét thì hãy nhanh chóng tìm đến các bệnh viện và các cơ sở uy tín để được xét nghiệm, chữa trị kịp thời, ngăn chặn bệnh phát triển.