Thời điểm hiện tại đang là mùa cao điểm của dịch bệnh sốt xuất huyết. Theo ghi nhận của Cục y tế dự phòng, số ca mắc sốt xuất huyết trên cả nước đã tăng hơn 3,2 lần so với cùng kỳ năm 2018. Đặc biệt tăng nhanh tại nhiều tỉnh, thành phố khu vực miền Trung, Tây Nguyên và miền Nam.

Đặc điểm của bệnh sốt xuất huyết là sốt, xuất huyết và thoát huyết tương, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho cơ thể, thậm chí tử vong. Chính vì vậy việc nhận biết sớm những triệu chứng bệnh và cách theo dõi bệnh rất quan trọng với người dân.

Bệnh sốt xuất huyết là gì?

Bệnh sốt xuất huyết Dengue do virus Dengue gây ra. Virus Dengue có 4 tuýp huyết thanh: 1, 2, 3 và 4. Nhưng kháng thể bạn thu được khi bị nhiễm tuýp 1 không giúp bạn miễn dịch hoàn toàn khi bị nhiễm tuyp khác. Điều này có nghĩa là gì? Là bạn hoàn toàn có thể mắc sốt xuất huyết lần 2, lần 3 nếu không thực hiện đúng những biện pháp phòng bệnh.

Virus Dengue được truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi Andes (hay còn gọi là muỗi vằn) đốt là nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết. Nhiệt độ thuận lợi cho muỗi sinh sôi và phát triển là trên 26 độ C.

Bệnh sốt xuất huyết lây qua đường nào?

Cơ chế lây truyền bệnh sốt xuất huyết như sau:

• Muỗi đốt người bệnh A --> Muỗi hút phải máu có virus --> Virus sinh sôi này nở trong cơ thể muỗi --> Khi muỗi đốt người lành B, muỗi sẽ truyền virus Dengue vào người B --> người B mắc bệnh.
• Virus truyền sang trứng muỗi --> Trứng nở thành lăng quăng rồi thành muỗi con mang virus --> Muỗi đi đốt người, truyền virus cho người --> Người mắc bệnh.

Ở Việt Nam, bệnh sốt xuất huyết rất phổ biến, ở cả 4 miền Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, kể cả ở thành thị và vùng nông thôn. Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10.

Đặc điểm của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết

Trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết chính là muỗi Andes hay còn gọi là muỗi vằn. Chúng có màu đen, thân và chân có những đốm trắng.

Muỗi cái đốt người vào ban ngày, đốt mạnh nhất là vào sáng sớm và chiều tối. Muỗi vằn thường trú đậu ở các góc/xó tối trong nhà, trên quần áo, chăn màn, dây phơi và các đồ dùng trong nhà.

Muỗi vằn đẻ trứng, sinh sản ở các ao, vũng nước hoặc các dụng cụ chứa nước sạch ở trong và xung quanh nhà như bể nước, chum, vại, lu, khạp, giếng nước, hốc cây... các đồ vật hoặc đồ phế thải có chứa nước như lọ hoa, bát nước kê chạn, lốp xe, vỏ dừa...

Muỗi vằn phát triển mạnh vào mùa mưa, khi nhiệt độ trung bình hàng tháng vượt trên 20º C.

Biểu hiện bệnh sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết có những biểu hiện cơ bản sau:

Sốt cao liên tục, đột ngột

Nhức đầu

Đau nhức 2 hố mắt

Đau cơ, đau khớp, đau mỏi mình mẩy

Có thể có chán ăn, buồn nôn

Các triệu chứng xuất huyết gồm:

Xuất huyết dưới da: Nốt hoặc chấm xuất huyết rải rác trên da

Xuất huyết niêm mạc: Chảy máu mũi, chảy máu chân răng, tiểu ra máu, kinh nguyệt lượng nhiều hơn bình thường, kéo dài hoặc xuất hiện kinh sớm hơn so với chu kì bình thường.

Xuất huyết nội tạng: Đi ngoài phân đen.

Các giai đoạn của bệnh sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết thường trải qua 3 giai đoạn với những dấu hiệu cụ thể:

Giai đoạn sốt: Thường từ ngày thứ 1 - 3 khi bệnh mới khởi phát

Giai đoạn nguy hiểm: Thường vào ngày thứ 3 – 7 của bệnh, người bệnh có thể còn sốt hoặc giảm sốt nhưng đây là giai đoạn nguy hiểm nhất của bệnh sốt xuất huyết và yêu cầu sự theo dõi chặt chẽ của nhân viên y tế cũng như người bệnh và gia đình

Giai đoạn hồi phục: Người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên

Bệnh sốt xuất huyết cần theo dõi những gì?

Người nhà cần biết cách chăm sóc bệnh nhân sốt xuất huyết thông qua theo dõi những dấu hiệu sau:

Nhiệt độ: Nhớ ngày khởi phát bệnh, theo dõi nhiệt độ cách 2 – 3 tiếng/lần. Nên vẽ biểu đồ nhiệt độ của người bệnh để tiện theo dõi: Đỉnh sốt có hạ không? Thời gian giữa các cơn sốt có giãn không?

Xuất hiện chấm nhỏ màu đỏ trên da: Ngày bắt đầu xuất hiện? Vị trí xuất hiện (ở cẳng tay, cánh tay , đùi, cẳng chân, …).

Chảy máu mũi, chảy máu chân răng (kể cả khi đánh răng): Ngày bắt đầu xuất hiện; Lượng máu chảy ra nhiều hay ít.

Đi ngoài phân màu đen (như nhựa đường), đi tiểu ra màu đỏ: ngày bắt đầu xuất hiện.

Ra máu âm đạo: Có đúng chu kì bình thường không? Lượng kinh nguyệt có nhiều hơn bình thường? Có kéo dài hơn bình thường?

Cách phòng bệnh sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết thường phát triển thành dịch,  theo mùa và do muỗi vằn gây ra. Do đó, cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt.

Các gia đình có thể loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy tại nhà bằng cách:

• Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
• Thay nước và vệ sinh bên trong bể, thùng đựng nước thường xuyên, ít nhất 1 tuần/lần.
• Thả cá vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại...) để diệt lăng quăng/bọ gậy.
• Trứng muỗi phát triển thành lăng quăng rồi thành muỗi trưởng thành trong vòng từ 7 đến 10 ngày, do đó hoạt động diệt muỗi cần tiến hành hàng tuần.
• Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ..., dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.
• Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa.

- Để phòng chống muỗi đốt, các thành viên trong gia đình cần:

• Mắc màn khi ngủ kể cả ban ngày.
• Dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi...
• Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.
• Cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.

Tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.

Bác sĩ Mai Ánh Điệp

Bệnh viện Đa khoa Y học Cổ truyền Hà Nội