Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ là gì?

Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ là một dạng rối loạn giao tiếp, khi đó trẻ sẽ gặp khó khăn trong việc học và sử dụng các hình thức ngôn ngữ khác nhau (bao gồm nói, viết, ngôn ngữ ký hiệu).

Một bé bị rối loạn phát triển ngôn ngữ sẽ có khả năng ngôn ngữ thấp hơn đáng kể so với những bé cùng độ tuổi, điều này làm hạn chế khả năng giao tiếp hoặc tham gia vào các hoạt động trong môi trường xã hội, học thuật hoặc chuyên nghiệp.

Bình thường từ 2 - 3 tháng, trẻ bắt đầu phát âm họng líu lo; từ 7 - 9 tháng sẽ bập bẹ tập nói “ba ba”, “ma ma”... Từ 12 - 15 tháng, trẻ nói được vài từ đơn giản. Khi 2 tuổi, trẻ có thể nói câu ngắn ít từ đơn giản. Trên 3 tuổi, trẻ nói được câu dài.

Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ có 2 dạng: rối loạn tiếp nhận ngôn ngữ với biểu hiện là chậm hiểu lời nói của người khác và rối loạn về phát âm là trẻ khó nói những từ, những câu thông thường.

Ngoài ra còn có các rối loạn ngôn ngữ khác như: trẻ thường nói một mình, phát âm vô nghĩa, nói nhại lời, nói lộn xộn... thường do khuyết tật về phát triển hoặc rối loạn tâm lý, cần được phát hiện sớm và cho trẻ đi khám chữa bệnh kịp thời.

Nguyên nhân trẻ bị rối loạn ngôn ngữ

Tổn thương não do tai nạn, đột quỵ hoặc dị tật bẩm sinh.

Trẻ gặp phải các vấn đề về thính lực cũng có thể làm con bị rối loạn phát triển ngôn ngữ.

Hở hàm ếch là tình trạng mà trẻ có một khe nứt rộng giữa hai bờ môi. Đây là một dị tật bẩm sinh có thể gây trở ngại cho việc không khí đi qua cổ họng, mũi và miệng và ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ của trẻ.

Rối loạn bẩm sinh, chẳng hạn như bại não, có thể dẫn đến nói lắp.

Rối loạn tiếp nhận ngôn ngữ khiến trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ viết và nói.

Rối loạn ngôn ngữ biểu cảm khiến trẻ khó tìm các từ thích hợp để tạo thành các câu có ý nghĩa.

Răng mọc không ngay ngắn cũng là nguyên nhân dẫn đến các rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ.

Học ngoại ngữ không đúng cách.

Hội chứng Fragile X (FXS) là một rối loạn di truyền gây ra các khuyết tật về phát triển và trí tuệ ở trẻ nhỏ. Bạn có thể thấy các triệu chứng như khuôn mặt bị kéo dài, tai, trán và cằm bị nhô ra, nói lắp.

Dấu hiệu trẻ bị rối loạn ngôn ngữ

Biểu hiện của trẻ bị rối loạn ngôn ngữ đầu tiên thường là chậm trễ trong việc nói. Khi trẻ nói, trẻ sử dụng câu ngắn hơn và đơn giản hơn mong đợi đối với tuổi của bé. Khi tham gia vào cuộc trò chuyện, trẻ không thể cung cấp thông tin đầy đủ về các sự kiện quan trọng mà trẻ đã trải qua hoặc kể một câu chuyện không mạch lạc.

Các cá nhân mắc chứng rối loạn ngôn ngữ thường nói ngược, nói đảo lộn, nói sai ngữ pháp, có vốn từ vựng ít và đôi khi có thể gặp khó khăn trong việc tìm từ đúng. Trẻ thường nói một mình, phát âm vô nghĩa, nói nhại lời và nói lộn xộn. Thông thường, biểu hiện này do khuyết tật về phát triển hoặc rối loạn tâm bệnh lý.

Trẻ không lắng nghe ai nói với mình, không quan tâm khi cha mẹ đọc sách hoặc kể truyện cho nghe. Trẻ 3 tuổi nhưng không hiểu được những câu nói phức tạp, không làm theo được mệnh lệnh đơn giản bằng lời. 

Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói, vì vậy trẻ cũng gặp khó khăn khi làm theo hướng dẫn. Trẻ hay nhắc lại ngôn ngữ của người khác và phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với tuổi.

Bỏ sót âm vị là tình trạng mà bé bỏ sót một âm vị đầu hay cuối như “a” thay vì “ba”, “uốn” thay vì “uống”. Thay thế âm vị là tình trạng bé thay thế một âm vị này bằng một âm vị khác, chẳng hạn như “rồi” biến thành “gồi”. Âm rung lưỡi là tình trạng mà bé không thể phát âm được âm “r” và “s”, chẳng hạn như cái “gổ” thay vì “rổ”, “xách” thay vì “sách”…

Nói lắp là tình trạng mà trẻ cứ lặp đi lặp lại hoặc kéo dài nhiều âm thanh, từ ngữ, trọng âm, khiến mạch giao tiếp bị gián đoạn. Bạn có thể thấy tình trạng này khi bé mệt mỏi, bị kích động hoặc bị đưa vào những tình huống khó khăn.

Thông thường, trẻ rối loạn ngôn ngữ cũng có vẻ nhút nhát hoặc dè dặt, và trẻ có thể chỉ muốn giao tiếp với các thành viên gia đình hoặc những người quen thuộc khác.

Làm gì khi trẻ bị rối loạn ngôn ngữ?

Để điều trị các rối loạn ngôn ngữ ở trẻ nhỏ, bạn có thể nhờ đến sự trợ giúp của các phương pháp dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ hay còn gọi là trị liệu ngôn ngữ.

Chuyên gia trị liệu sẽ có một cuộc nói chuyện với bé để xác định các vấn đề mà bé đang gặp phải và lập kế hoạch điều trị. Các phương pháp can thiệp ngôn ngữ cho trẻ bao gồm các bài tập thở, các bài tập bằng giọng nói và các cách thư giãn cơ khi trẻ nói.

Bên cạnh đó, tâm lý trị liệu cũng có thể là một công cụ hữu ích để quản lý các vấn đề về cảm xúc và hành vi có thể phát sinh ở trẻ bị rối loạn ngôn ngữ.

Phòng tránh rối loạn ngôn ngữ cho trẻ em

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, muốn tránh hoặc hạn chế tối đa sự rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em thì biện pháp quan trọng hàng đầu là các bậc phụ huynh và người thân trong gia đình phải tránh hoặc hạn chế việc cho trẻ từ 0 - 3 tuổi tiếp xúc với tivi, máy tính, máy chơi game, điện thoại... vì đây là giai đoạn trẻ em bắt đầu xây dựng những cơ sở về khả năng ngôn ngữ của mình.

Trái lại, chúng ta phải tăng cường cho trẻ em giao tiếp trực tiếp để hướng dẫn cho trẻ làm quen với các đồ vật, hành động, cử chỉ liên quan đến các yêu cầu và sở thích của trẻ. Phương pháp này đã được các lớp mẫu giáo, các trung tâm nuôi dạy trẻ áp dụng rất thành công.

Trong biện pháp giáo dục trực tiếp này, cô nuôi dạy trẻ hoặc người lớn cùng tham gia vào các trò chơi, các bài học để hướng dẫn, uốn nắn cho trẻ nghe, nói chuẩn lời nói, từ ngữ... giúp trẻ phát triển khả năng nghe, nói, sử dụng ngôn ngữ đúng. Nhờ đó trẻ em trở nên mạnh dạn hơn trong giao tiếp và biết sử dụng các từ ngữ cần thiết để biểu đạt nhu cầu hay biểu lộ tình cảm của mình.

Trẻ sẽ học nói bằng cách nghe. Do đó, bạn có thể ngăn ngừa các rối loạn ngôn ngữ ở trẻ bằng cách sử dụng đúng từ và phát âm chính xác để giúp bé nghe và học.

Ngoài ra, việc thường xuyên đọc sách cho bé nghe cũng giúp ích rất nhiều. Những câu chuyện có thể thu hút sự chú ý của trẻ và giúp trẻ học ngôn ngữ nhanh hơn. Khi đọc, hãy chỉ vào các vật mà bạn nói, ví dụ như cây, chó, xe hơi… và nói to, rõ ràng những từ đó.

Đồng thời, cha mẹ và người thân trong gia đình luôn luôn khuyến khích khả năng nói, hát, tham gia các trò chơi, tăng cường cho trẻ tiếp xúc với những hoạt động hấp dẫn. 

Khi dạy trẻ nghe và nói, chúng ta cũng không nên gò ép trẻ phải có tiến bộ ngay trong việc học các từ mới mà cần kiên trì, dạy trẻ mỗi ngày một số từ và câu nói mới.

Tổng kết lại, vấn đề trẻ bị rối loạn ngôn ngữ hiện nay gặp rất nhiều trong cuộc sống hằng ngày. Lý do một phần là do cha mẹ chưa quan tâm bé đúng cách. Quan trọng nhất cha mẹ cần quan tâm đó là các biện pháp phòng tránh rối loạn ngôn ngữ ở trẻ.