Giữa phố biển rộn ràng nhịp sống, những ngôi đình cổ vẫn hiện hữu, mang dáng vẻ trầm mặc, đưa du khách lạc vào không gian vừa linh thiêng, vừa gần gũi.
Bình yên chốn đình làng
9 giờ sáng, chiếc xe khách chở hơn 30 du khách dừng trước cổng đình thần Thắng Tam (phường Vũng Tàu, TP.HCM). Tiếng máy ảnh, tiếng trò chuyện xen lẫn tiếng vỗ cánh của đàn bồ câu tạo nên khung cảnh bình yên, gần gũi. Du khách thích thú rải hạt, gọi chim về đậu kín sân đình. Phía bên trong, một số du khách nhẹ nhàng thực hiện theo người hướng dẫn tham quan, chiêm bái.
Đình thần Thắng Tam được xây dựng từ năm Canh Thìn (1820), ban đầu bằng tre lá, đến năm 1835 được nhân dân đóng góp trùng tu, lợp mái ngói. Năm 1965, đình được xây dựng kiên cố, giữ nguyên bố cục kiến trúc như ngày nay. Nơi đây thờ chung ba người có công khai phá vùng đất Vũng Tàu là Phạm Văn Dinh, Lê Văn Lộc và Ngô Văn Huyền.
Kiến trúc đình nối tiếp gồm bốn ngôi nhà: tiền hiền - hội trường - đình trung - sân khấu võ ca. Trong đình, nhiều đồ thờ được chạm trổ tinh xảo, sơn son thếp vàng rực rỡ. Trên mái ngói âm dương có “lưỡng long chầu nguyệt” đắp nổi; các đòn tay, xà gồ, cột đều khắc hình rồng uy nghi. Ngoài dịp lễ hội Nghinh Ông, miếu Bà Ngũ hành, đình Thắng Tam luôn là điểm đến yêu thích của người dân và du khách.
Anh Nguyễn Văn Hậu, du khách đến từ Tuyên Quang, chia sẻ: “Tôi rất bất ngờ khi giữa thành phố biển sôi động lại có ngôi đình vẫn giữ nguyên kiến trúc làng xưa, lưu giữ trọn vẹn giá trị văn hóa, lịch sử của cha ông”.
Cách đó không xa, đình thần Thắng Nhì nằm gần cửa sông và chợ Bến Đình cũng là một trong những ngôi đình lâu đời.
Ông Mai Văn Ba, cư dân địa phương, kể: “Ngày nay phố phường đã mở rộng, khang trang, nhộn nhịp buôn bán, đời sống người dân nâng lên. Nhưng đình Thắng Nhì vẫn là nơi ghi nhớ công ơn những người khai khẩn đất đai, lập làng”.
Ngày 11/5 âm lịch hằng năm, tại đây vẫn tổ chức nghi lễ tưởng nhớ ông Lê Văn Lộc - người khai lập đình. Vào mỗi dịp xuân, cư dân Bến Đá, Bến Đình lại đến đình thắp hương tưởng niệm, gợi nhắc mạch nguồn truyền thống.
Ở phường Long Hương, đình thần Long Hương có tuổi đời hơn 200 năm, được dựng năm 1850 để thờ “Thần Hoàng Bổn Cảnh” và là nơi bàn việc làng. Năm 1852, đình được triều Nguyễn phong sắc thần với chức sắc “Đại Nguyên Soái Thủy Lục bình Quân Đại Nguyên Soái” niên hiệu Tự Đức thứ 5.
Đầu thế kỷ XX, đình được xây cất lại bằng gỗ, theo kiểu chữ “Tam”, lưng tựa núi Dinh, mặt hướng sông Dinh. Tường bao xây bằng xi măng, đá xanh, mật mía, mái lợp ngói âm dương, nền lát gạch tàu…
Nét đẹp còn mãi
Đình làng từ lâu đã trở thành biểu tượng văn hóa làng quê Việt, nơi dân làng tự hào khi có một công trình uy nghi, cổ kính, chạm trổ công phu, tọa lạc trên thế đất linh thiêng. Đình không chỉ là chốn linh thiêng thờ Thành Hoàng mà còn là nơi gắn kết cộng đồng, tổ chức lễ hội truyền thống, nhắc nhở các thế hệ về công đức tổ tiên, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.
Đình làng ở Vũng Tàu, Bà Rịa, Long Hải, Phước Hải… có nhiều nét tương đồng với đình Nam bộ: thường dựng trên gò đất cao ráo, gần chợ, thuận tiện giao thông. Mái lợp ngói âm dương, trên nóc gắn sành sứ nhiều màu mô tả hình “lưỡng long tranh châu”, “cá hóa long”, “lân mẹ dạy lân con”… Bố cục phổ biến gồm tiền hiền, chánh điện, võ ca, miếu ngũ hành, miếu ông Hổ, miếu Thần Nông.
Giữa nhịp sống hiện đại, những mái đình ven biển vẫn lặng lẽ góp phần giữ hồn quê, để mỗi người con đất Việt khi đặt chân đến đều cảm nhận được sự gắn kết cộng đồng và niềm tự hào về truyền thống văn hóa lâu đời.
Không chỉ là nơi thờ tự, những mái đình ven biển còn là không gian lưu giữ ký ức tập thể của làng chài. Tiếng trống đình rộn ràng trong các dịp lễ hội, bóng cây cổ thụ tỏa bóng mát góc sân, hay bức hoành phi, câu đối đã nhuốm màu thời gian đều khiến du khách cảm nhận được sự thiêng liêng, gần gũi.
Với người dân địa phương, đình là chỗ dựa tinh thần, là nơi hội họp, bàn việc chung và cũng là nơi kết nối quá khứ với hiện tại, giúp thế hệ trẻ thêm tự hào, gắn bó với mảnh đất quê hương.
Trải qua bao biến thiên lịch sử, đình làng ở Vũng Tàu, Bà Rịa, Long Hải, Phước Hải… nay thuộc TP.HCM như chứng tích sinh động cho bề dày văn hóa truyền thống nơi vùng biển. Không chỉ là không gian thờ tự, sinh hoạt tín ngưỡng, đình còn trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách bởi kiến trúc độc đáo và giá trị tinh thần được gìn giữ qua nhiều thế hệ.
