Rh-null được xem là nhóm máu hiếm bậc nhất mà y học từng ghi nhận, khi toàn thế giới chỉ có chưa đến 50 người mang loại máu này. Chính đặc tính phù hợp với nhiều nhóm Rh hiếm khác khiến nó được gọi là “máu vàng” trong giới chuyên môn.

Sự khan hiếm ấy đang thúc đẩy các nhà khoa học tìm cách tạo ra Rh-null trong phòng thí nghiệm, một hướng đi được kỳ vọng viết lại tương lai của ngành truyền máu, theo New York Post.

Theo tiêu chuẩn của Hội Chữ thập đỏ Mỹ, một nhóm máu được xếp vào diện hiếm khi xuất hiện ở dưới 1/1.000 người. Thế nhưng Rh-null còn vượt xa mọi thang đo. Chỉ khoảng 1/6 triệu người mang nhóm máu này, khiến nó trở thành loại hiếm nhất từng được ghi nhận trong y văn.

Để lý giải mức độ đặc biệt ấy, cần nhìn lại cách cơ thể “định danh” nhóm máu. Trên bề mặt hồng cầu tồn tại các kháng nguyên - những cấu trúc protein và đường đóng vai trò nhận diện. Khi máu người hiến mang kháng nguyên khác với người nhận, hệ miễn dịch có thể coi đó là “kẻ lạ”, tạo kháng thể tấn công và gây phản ứng truyền máu nguy hiểm.

Hai hệ nhóm máu dễ kích hoạt đáp ứng miễn dịch mạnh nhất là ABO và Rhesus (Rh). Hệ ABO xác định sự hiện diện của kháng nguyên A hoặc B, trong khi hệ Rh dựa vào protein RhD để phân loại “dương tính” hay “âm tính”. Kết hợp hai hệ này tạo ra 8 nhóm máu phổ biến: A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+ và O-.

O- thường được gọi là nhóm máu hiến “phổ quát” vì không mang A, B và RhD. Nhưng thực tế, hệ Rh gồm hơn 50 loại kháng nguyên khác nhau. Người sở hữu Rh-null không có bất kỳ kháng nguyên nào trong số này, đồng nghĩa họ không thể nhận máu từ bất kỳ nhóm nào khác, kể cả O-. Nguồn người hiến vốn đã ít lại càng trở nên hạn chế.

Bù lại, Rh-null lại có giá trị đặc biệt với y học. Loại máu này có thể truyền an toàn cho nhiều bệnh nhân sở hữu các biến thể Rh hiếm gặp khác, vì vậy được ví như “máu vàng”. Chính sự khan hiếm ấy thúc đẩy các nhà khoa học tìm cách tái tạo Rh-null trong phòng thí nghiệm.

Năm 2018, nhóm nghiên cứu của giáo sư Ash Toye tại Đại học Bristol (Anh) lần đầu tạo được tế bào mang kiểu Rh-null bằng công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR-Cas9. Tuy nhiên, việc ứng dụng vẫn còn xa vì công nghệ gene đang chịu nhiều quy định nghiêm ngặt.

Hiện giáo sư Toye đang đồng lãnh đạo RESTORE - nghiên cứu đầu tiên thử nghiệm việc truyền hồng cầu được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm từ tế bào gốc của người hiến. Mục tiêu là xem những tế bào máu “nhân tạo” này có tồn tại an toàn trong cơ thể người và có thể dùng cho truyền máu hay không.

“Lấy máu từ người hiến vẫn là cách hiệu quả và tiết kiệm nhất, vì vậy chúng ta sẽ còn phụ thuộc vào cộng đồng hiến máu trong nhiều năm nữa. Nhưng với các nhóm máu cực hiếm, nếu có thể nuôi cấy để bổ sung nguồn cung, đó sẽ là bước tiến rất đáng kỳ vọng”, ông nói với BBC.