Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 13 triệu trẻ sinh non trên toàn cầu, tương đương 1/10 tổng số ca sinh. Trong số đó, khoảng 1 triệu trẻ không qua khỏi vì các biến chứng liên quan sinh non, khiến đây trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sơ sinh.

Những trẻ sống sót cũng thường phải đối mặt với nhiều di chứng lâu dài như chậm phát triển, khuyết tật vận động, giảm thị lực, thính lực và các rối loạn về hành vi, học tập.

Tại Việt Nam, sinh non và nhẹ cân chiếm khoảng 25% số ca tử vong sơ sinh. Dù ngành y tế đã có bước tiến đáng kể trong chăm sóc sơ sinh, trẻ sinh non vẫn là nhóm dễ tổn thương, cần được quan tâm đặc biệt của cả gia đình và hệ thống y tế.

Thông điệp này được Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh tại Lễ hưởng ứng "Ngày Thế giới vì trẻ sinh non" do Bộ Y tế phối hợp cùng UNICEF tổ chức ngày 14/11.

Thách thức lớn từ sinh non

Ông Nguyễn Tri Thức cho hay đến nay, Việt Nam đã trở thành "điểm sáng" được quốc tế công nhận về việc thực hiện các Mục tiêu Thiên niên kỷ và tiến tới các Mục tiêu phát triển bền vững trong lĩnh vực sức khỏe bà mẹ - trẻ em.

Các chỉ số sống còn của trẻ liên tục được cải thiện, tỷ suất tử vong trẻ dưới 5 tuổi giảm từ 22,1‰ năm 2015 xuống còn 16,9‰ vào năm 2024; tỉ suất tử vong trẻ dưới 1 tuổi giảm từ 14,7‰ xuống 11,3‰; trong khi tử vong trẻ sơ sinh giảm từ 12‰ còn 9,6‰. Tuy vậy, ông cũng cho biết theo số liệu của thế giới, cứ 10 trẻ sinh ra có 1 trẻ sinh non và Việt Nam cũng vậy.

Theo TS.BS Trần Đăng Khoa, Phó cục trưởng Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế, trẻ sinh non được định nghĩa là chào đời trước 37 tuần tuổi thai. Các em thường nhỏ bé, yếu ớt, dễ gặp các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến hô hấp, tuần hoàn, chuyển hóa và miễn dịch. Ngoài nguy cơ tử vong cao, những hậu quả lâu dài liên quan sinh non như bệnh mắt, tai, rối loạn hô hấp hay chậm phát triển thể chất - tinh thần, khiến tình trạng này trở thành gánh nặng y tế đáng kể.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức phát biểu tại Lễ hưởng ứng "Ngày Thế giới vì trẻ sinh non". Ảnh: LT.

Ông cho rằng tại Việt Nam, tỷ lệ sinh non ước tính dao động từ 8,5% đến 10% tổng số ca sinh, và điều đáng lưu ý là khoảng 85% trẻ sinh non có tuổi thai từ 32 tuần trở lên.

Dù vậy, nhiều trẻ sinh non vẫn có thể phát triển khỏe mạnh nếu nhận được sự chăm sóc đúng cách, từ cấp cứu ban đầu, điều trị tại các khoa hồi sức sơ sinh đến theo dõi lâu dài sau xuất viện. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc chuẩn hóa quy trình chăm sóc trẻ sinh non và nâng cao năng lực chuyên môn tại các cơ sở y tế.

Làm sao phòng ngừa sinh non?

Theo Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức, giảm tỷ lệ sinh non và tử vong sơ sinh không chỉ là nỗ lực của ngành y tế mà còn cần sự chung tay của nhiều bộ, ngành, địa phương. Bên cạnh đó, ý thức chăm sóc sức khỏe của phụ nữ mang thai, sự hỗ trợ từ gia đình và sự tham gia của các tổ chức quốc tế giữ vai trò quyết định.

UNICEF hiện là một trong những đối tác quan trọng hỗ trợ Việt Nam trong công tác chăm sóc trẻ sơ sinh. Bà Silvia Danailov, Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam, cho biết tổ chức đang phối hợp với Bộ Y tế để mở rộng tiếp cận các biện pháp can thiệp cứu sống tại những địa phương có tỷ lệ tử vong trẻ em cao.

Để giảm tử vong sơ sinh, Việt Nam cần tập trung vào các can thiệp dự phòng, bao gồm cải thiện dinh dưỡng cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, phát hiện sớm các bệnh lý thai kỳ và tăng cường quản lý thai định kỳ. Truyền thông giáo dục sức khỏe cũng đóng vai trò quan trọng giúp phụ nữ nhận biết các yếu tố nguy cơ như dinh dưỡng không hợp lý, nhiễm trùng, làm việc quá sức, căng thẳng kéo dài hay mang thai ở độ tuổi không phù hợp.

Theo Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế, việc chăm sóc thai kỳ an toàn bắt đầu ngay từ trước khi mang thai. Phụ nữ nên khám tiền hôn nhân hoặc tiền thai để phát hiện sớm và điều trị các bệnh mạn tính có thể ảnh hưởng đến thai kỳ.

Tiêm phòng rubella, viêm gan B, uốn ván trước khi mang thai giúp giảm đáng kể các nguy cơ cho mẹ và thai nhi. Một chế độ dinh dưỡng cân bằng, tập luyện phù hợp và tránh xa thuốc lá, rượu bia là nền tảng để hình thành một thai kỳ khỏe mạnh.

Trong thời gian mang thai, khám thai đúng lịch giúp bác sĩ theo dõi sự phát triển của thai, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như tiền sản giật, nhiễm trùng ối, đa thai hoặc nguy cơ sinh non.

Bên cạnh đó, thai phụ cần duy trì chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất, bổ sung sắt, canxi, acid folic theo hướng dẫn, ngủ đủ giấc và hạn chế căng thẳng. Khi có dấu hiệu bất thường như đau bụng, ra máu hay rỉ ối, thai phụ cần đến cơ sở y tế ngay để được xử trí kịp thời.