Trong tâm lý học, hành vi này được gọi là bù đắp "báo thù" tuổi thơ.

Nếu một người khi còn nhỏ, nhu cầu nội tâm bị bỏ qua hoặc bị kìm nén trong thời gian dài, họ có thể hình thành chấn thương tâm lý. Lớn lên, họ sẽ cố gắng bù đắp những thiếu hụt trong tuổi thơ để lấp đầy cảm giác thiếu thốn trong nội tâm.

Tại sao lại có hiện tượng này?

Theo góc độ tâm lý, hành vi bù đắp tuổi thơ là cách người trưởng thành cân bằng lại những trải nghiệm tiêu cực như bất công, bị kìm hãm, hay sự hạn chế mà họ từng phải chịu đựng trong tuổi thơ. Hành vi này thường thể hiện qua các hành động quá mức và mất cân đối, như kiểm soát, theo đuổi sự hoàn hảo, thu hút sự chú ý, hay phản kháng…

Có một khái niệm gọi là "sự kiện chưa hoàn thành" (unfinished business), tức là những vấn đề chưa được giải quyết, những nhu cầu chưa được thỏa mãn.

Khi chúng ta có sự tiếc nuối về một điều gì đó, hoặc cảm xúc không được trải nghiệm đầy đủ, những "sự kiện chưa hoàn thành" này sẽ ở lại trong tiềm thức và không nhận ra chúng sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống sau này.

Vậy nên, những thứ chúng ta mong muốn nhưng không có được khi còn trẻ, chúng ta tưởng rằng mình đã quên từ lâu, nhưng thực ra, chúng đã ăn sâu vào xương tủy ta rồi. Mỗi khi chúng ta làm điều gì đó để bù đắp cho tuổi thơ của mình, chúng ta luôn cảm thấy một cảm giác vui sướng trong lòng, như thể có thể lấp đầy những khoảng trống trong tuổi thơ và thỏa mãn trái tim.

Nhìn chung, hình thức bồi thường thời thơ ấu có thể được chia thành ba loại sau:

Trả thù vật chất

Một số người không thể có được những thứ nhất định khi còn nhỏ do điều kiện gia đình, hạn chế của cha mẹ,… Khi lớn lên, những người này có thể sử dụng sự trả thù về vật chất để bù đắp và thỏa mãn nhu cầu và mong muốn của mình.

Hình thức trả bù này có thể biểu hiện ở việc mua sắm quá mức các mặt hàng hoặc theo đuổi các thương hiệu xa xỉ, hoặc có thể là việc liên tục theo đuổi địa vị xã hội cao hơn và sự giàu có.

Trả thù và bồi thường xã hội

Những người thiếu tình bạn, sự thân mật và hỗ trợ xã hội khi còn nhỏ có thể cố gắng bù đắp điều này khi trưởng thành thông qua nhiều hoạt động xã hội được thiết kế để kết bạn.

Hình thức bù đắp này có thể thể hiện ở việc thường xuyên giao lưu, tham dự nhiều bữa tiệc khác nhau hoặc thường xuyên chủ động liên lạc với bạn bè.

Trả thù và bồi thường trong hành động

Trẻ em bị kiểm soát chặt chẽ khi còn nhỏ có thể thiếu tính tự chủ và do đó sẽ theo đuổi lối sống tự do và cởi mở khi trưởng thành. Đồng thời, những trẻ em phải chịu nhiều hạn chế trong thời thơ ấu cũng có thể biểu hiện một số mong muốn kiểm soát gia đình và các mối quan hệ thân mật trong tương lai, cố gắng đạt được sự thỏa mãn và cảm giác kiểm soát bằng cách kiểm soát người khác.

Tại sao chúng ta phải bù đắp cho chính mình?

Việc bù đắp cho bản thân một cách hợp lý là một cách yêu thương và chữa lành bản thân, nhưng nếu chúng ta bù đắp quá mức để chữa lành nỗi đau trong quá khứ, thì cũng có thể dẫn đến những nỗi đau mới, thậm chí tổn thương chính mình nhiều hơn.

Khi còn nhỏ, chúng ta là những sinh linh yếu ớt, phải dựa vào người lớn. Nếu không lớn lên trong một môi trường an toàn và lành mạnh, chúng ta sẽ bị thiếu hụt tình cảm và không cảm nhận được sự an toàn cần thiết. Những thiếu hụt này có thể tạo ra cảm giác thiếu an toàn, tự ti, và giá trị bản thân thấp trong suốt cuộc đời sau này.

Và những tác động tiêu cực này là một gánh nặng đối với mỗi người trong chúng ta. Vì chúng ta không nhận được tình cảm khi cần thiết, dù có cố gắng bù đắp sau này, nó cũng đã quá muộn và trở nên méo mó.

Tóm lại, dù có cố gắng bù đắp cho những thiếu hụt trong quá khứ, cảm giác hạnh phúc thường chỉ là tạm thời. Sự thiếu thốn tình cảm trong tuổi thơ có thể là nguyên nhân sâu xa khiến chúng ta không thể cảm thấy trọn vẹn hạnh phúc khi trưởng thành.Chỉ bằng cách học cách yêu bản thân mình, bạn mới có thể hòa giải với quá khứ

Những người may mắn luôn thích hồi tưởng về tuổi thơ của mình, trong khi những người có tuổi thơ không hạnh phúc lại cảm thấy mình cuối cùng đã thoát khỏi cơn ác mộng và chân thành thở dài: "Thật tuyệt khi được trưởng thành".

Bù đắp những thiếu sót của tuổi thơ là bài học mà hầu hết mọi người phải học trong suốt cuộc đời. Nếu có thể cố gắng hết sức để hòa giải với tuổi thơ của mình, chúng ta có thể mở ra một cuộc sống mới.