Tại tờ trình xây dựng Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 Pháp lệnh dân số 2003, đã được sửa đổi, bổ sung tại Pháp lệnh 2008, Bộ Y tế dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế từ Trung Quốc và Hàn Quốc liên quan đến quy định về số con của mỗi cặp vợ chồng.

Từ đó, Bộ Y tế khẳng định việc thay đổi quy định này tại Pháp lệnh dân số là cần thiết.

Trung Quốc cho phép sinh 3 con từ năm 2021

Theo Bộ Y tế, có nhiều nước ban hành chính sách dân số và Luật về dân số, nhưng nội dung quy định của mỗi nước khác nhau.

Chính sách dân số của các quốc gia cũng rất đa dạng, từ việc đưa ra mục tiêu, định hướng về công tác dân số, đến những chính sách cụ thể về số con đối với cặp vợ chồng; cung cấp phương tiện tránh thai, dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản cho thanh niên, phụ nữ, thông tin giáo dục, truyền thông chuyển đổi hành vi về dân số....

Trung Quốc ban hành Luật Dân số - Kế hoạch hoá gia đình năm 2001, quy định trách nhiệm pháp lý, các chế tài xử phạt, khung xử phạt hành chính đối với các đối tượng điều chỉnh và quy định mở về xử phạt hình sự đối với hành vi cấu thành tội phạm hình sự.

Những người sinh vượt quá số con theo quy định (1 con), cả vợ và chồng phải nộp phí phúc lợi để đầu tư cho y tế và giáo dục (theo quy định của pháp luật thì trẻ em được miễn phí trong dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục đến hết THCS). Mức phí phải nộp tùy theo quy định từng địa phương.

Năm 2007, Trung Quốc thực hiện chính sách dân số đa chiều nhằm nới lỏng chính sách 1 con.

Chính sách kiểm soát quy mô dân số tuân theo nguyên tắc mỗi cặp vợ chồng chỉ được phép sinh 1 con, trừ những trường hợp được phê chuẩn ngoại lệ.

Năm 2016, chính sách kiểm soát mức sinh được thay đổi. Theo đó, mỗi cặp vợ chồng được sinh 2 con.

Năm 2021, Trung Quốc sửa đổi Luật Dân số - Kế hoạch hoá gia đình, theo đó cặp vợ chồng được sinh 3 con.

Hàn Quốc có mức sinh thấp nhất thế giới

Hàn Quốc cũng thực hiện chính sách kiểm soát mức sinh do dân số tăng bù sau chiến tranh. Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên của Hàn Quốc rất cao, bình quân 2,91%/năm trong giai đoạn 1950-1960 và tổng tỉ suất sinh ở mức sinh tiềm tàng 6 con/ phụ nữ năm 1960.

Kể từ khi thực hiện chương trình kế hoạch hoá gia đình, mức sinh tại nước này giảm rất nhanh, từ 5,3 con/phụ nữ năm 1966 xuống 3,2 con/phụ nữ năm 1976, xuống 2,1 con/phụ nữ năm 1983, xuống 1,54 con/phụ nữ năm 1997 và xuống 1,3 con năm 2001.

Trước thực trạng trên và nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực của quy mô và cơ cấu dân số đối với sự phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai, Hàn Quốc đã đưa ra các biện pháp ngược hẳn với chính sách hạn chế sinh nhằm khôi phục lại mức sinh thay thế thông qua văn bản "Những hành động cơ bản đối với mức sinh thấp và xã hội đang già hóa" năm 2003.

Tuy nhiên, mức sinh của Hàn Quốc hiện vẫn là mức sinh thấp nhất thế giới.

Như vậy, theo Bộ Y tế, một số nước có tính tương đồng như Việt Nam không còn duy trì chính sách kiểm soát mức sinh. Việc sửa đổi quy định hạn chế số con là cần thiết và phù hợp với kinh nghiệm quốc tế.

Hiện nay, theo quy định tại Pháp lệnh 08/2008/PL-UBTVQH12 sửa đổi Điều 10 Pháp lệnh dân số 2003, mỗi cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định thời gian và khoảng cách sinh con; sinh 1 hoặc 2 con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định.

"Việc sửa đổi văn bản pháp luật quy định về số con là một trong những nội dung nhằm duy trì mức sinh thay thế, tránh mức sinh tiếp tục giảm thấp trong thời gian tới.

Theo một số nghiên cứu hiện nay, mong muốn có 2 con vẫn đang phổ biến trong xã hội nhưng không phải cặp vợ chồng nào cũng hiện thực được mong muốn đó. Các yếu tố khác trong cuộc sống chi phối rất nhiều đến quyết định sinh con của người dân. Do vậy, sau khi sửa quy định này có thể mức sinh sẽ tăng trong giai đoạn ngắn, tuy nhiên tăng không đáng kể", Bộ Y tế nêu rõ.

Bộ Y tế kính trình Chính phủ thực hiện xây dựng Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh dân số 2003, đã được sửa đổi, bổ sung tại Pháp lệnh 2008 theo quy trình, thủ tục rút gọn.

Thời gian trình Ủy ban thường vụ Quốc hội vào tháng 3-2025.