Một buổi sáng ở cơ quan, người đàn ông 43 tuổi bỗng kêu đau đầu dữ dội rồi gục xuống, hôn mê sâu. Khi được đưa đến khoa Can thiệp mạch Thần kinh, Viện Thần kinh, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, kết quả chụp não cho thấy anh bị chảy máu vùng thân não, tổn thương nguy hiểm bậc nhất.

Trước đó, anh hoàn toàn khỏe mạnh, chưa từng phát hiện tăng huyết áp. Tuy nhiên, do tính chất công việc căng thẳng, cộng thêm thói quen hút thuốc và thỉnh thoảng uống rượu, các yếu tố nguy cơ này âm thầm làm thành mạch yếu đi. Cơn đau đầu đột ngột chính là dấu hiệu của mạch máu não vỡ, biến cố không thể lường trước.

Dù các bác sĩ đã mổ cấp cứu, dẫn lưu máu tụ và chụp mạch khảo sát, anh vẫn không qua khỏi. "Chảy máu thân não là dạng đột quỵ tối cấp, dù nỗ lực, tiên lượng của bệnh nhân vẫn rất xấu", bác sĩ Nguyễn Bá Hồng Phong, khoa Can thiệp mạch Thần kinh, chia sẻ với Tri Thức - Znews.

Khi nhiệt độ giảm, số ca đột quỵ lại tăng

Đột quỵ hiện là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật tại Việt Nam. Theo nghiên cứu, mỗi năm cả nước ghi nhận gần 200.000 ca mắc mới và gần 170.000 ca tử vong, xếp thứ 4 tại khu vực Nam Á.

Đáng chú ý, nhóm tuổi 60-70 có tỷ lệ mắc và tử vong cao nhất, trẻ hơn so với mặt bằng các quốc gia khác.

Bác sĩ Hồng Phong cho biết trung bình mỗi ngày khoa can thiệp mạch thần kinh cho 8-12 ca bệnh. Hiện nay thời tiết bắt đầu chuyển lạnh, số lượng bệnh nhân có xu hướng tăng lên.

Đồng quan điểm, bác sĩ Nguyễn Văn Thuyên, khoa Cấp cứu, Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội), cũng cho hay những ngày gần đây, số ca đột quỵ, nhất là đột quỵ mạch lớn, tăng rõ rệt, đặc biệt khi thời tiết Hà Nội chuyển lạnh đột ngột.

"Thay đổi nhiệt độ có thể gây co thắt mạch não, tăng huyết áp đột ngột, nhất là ở người cao tuổi có bệnh nền tim mạch, tăng huyết áp, người hút thuốc hoặc lạm dụng rượu bia", bác sĩ Thuyên nói.

Bác sĩ Nguyễn Bá Hồng Phong, khoa Can thiệp mạch thần kinh, thăm khám cho bệnh nhân đột quy sau khi can thiệp. Ảnh: Đinh Hà.

Bệnh lý đột quỵ ngoài các yếu tố tổn thương thực thể đã có ở bệnh nhân, thực tế, đến nay vẫn chưa có nghiên cứu chính thức nào chứng minh ảnh hưởng của thời tiết.

"Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, chúng tôi nhận thấy khi thời tiết thay đổi, nhất là vào mùa thu - đông, số lượng bệnh nhân tổn thương mạch máu não thường tăng lên. Cả các trường hợp chảy máu não, xuất huyết dưới nhện và nhồi máu não cấp cứu đều xuất hiện nhiều hơn", bác sĩ Phong nói.

Nói về những ca bệnh khó, bác sĩ Phong cho biết thường là các bệnh nhân lớn tuổi, có tổn thương giải phẫu phức tạp và nhiều bệnh nền đi kèm. Trong quá trình điều trị, nguy cơ tai biến hoặc biến chứng luôn tiềm ẩn, không chỉ do kỹ thuật mà còn do các bệnh lý toàn thân như tim, phổi, hay nhồi máu cơ tim có thể tiến triển bất cứ lúc nào. Đây là thách thức lớn với bác sĩ.

Một khó khăn khác đến từ vấn đề kinh tế và dụng cụ can thiệp. "Can thiệp mạch là kỹ thuật cao, chi phí lớn. Trong cấp cứu, không phải bệnh nhân nào cũng chuẩn bị đủ tài chính. Bảo hiểm y tế có giới hạn, nên bác sĩ phải cân đối giữa hiệu quả điều trị và chi phí", bác sĩ Phong chia sẻ.

Lối sống hiện đại đang làm mạch máu của người trẻ "già" đi sớm hơn

Nhận định về tình trạng "trẻ hóa" trong đột quỵ, bác sĩ Phong cho rằng đây là xu thế không thể phủ nhận. "Ngày nay, lối sống thay đổi rất nhiều. Người trẻ thường thức khuya, làm việc căng thẳng, ít vận động, ăn uống dư thừa dinh dưỡng, sử dụng rượu bia, thuốc lá… Tất cả yếu tố đó đều làm tổn thương thành mạch, gây vữa xơ, phình hoặc tắc mạch, dẫn đến đột quỵ", bác sĩ Phong phân tích.

Ngoài ra, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tăng còn do kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phát triển. Trước đây, nhiều người đột quỵ mà không hay biết. "Người ta chỉ nói là 'trúng gió', 'ma làm'. Giờ đây, nhờ máy chụp CT, MRI, chúng ta biết đó là chảy máu não hay nhồi máu não. Việc phát hiện sớm giúp điều trị kịp thời hơn, nên nhìn vào thống kê có vẻ như bệnh trẻ hóa, nhưng thực ra là được phát hiện sớm hơn", bác sĩ lý giải.

Ở người trẻ, nguyên nhân thường là phình mạch não vỡ hoặc dị dạng mạch máu bẩm sinh. Ảnh: Việt Linh.

Tại Viện Thần kinh, bác sĩ Phong và đồng nghiệp đã gặp nhiều trường hợp đột quỵ chảy máu não ở người dưới 40 tuổi. Ở người trẻ, nguyên nhân thường là phình mạch não vỡ hoặc dị dạng mạch máu bẩm sinh. Thậm chí, có những ca chỉ mới 8-12 tuổi đã bị chảy máu não.

Với nhóm nhồi máu não ở người trẻ, nguyên nhân chủ yếu đến từ chấn thương hoặc bệnh lý tim mạch gây tắc mạch.

Theo bác sĩ Phong, chế độ ăn dư thừa dinh dưỡng là nguyên nhân khiến ngày càng nhiều người trẻ mắc các bệnh rối loạn chuyển hóa như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu. "Những bệnh này gây thoái hóa thành mạch sớm, làm thành mạch dễ xơ vữa, dễ phình hoặc vỡ, gây tắc nghẽn và chảy máu não", anh nói.

Bên cạnh đó, rượu bia, thuốc lá, chất kích thích và căng thẳng, thức khuya cũng khiến huyết áp dao động mạnh. Nhiều người trẻ bình thường huyết áp chỉ 100-120 mmHg, nhưng khi lo lắng hay gắng sức, huyết áp có thể tăng vọt lên 160-170 mmHg, đủ để gây chảy máu não. Đó cũng là một dạng đột quỵ liên quan đến lối sống.

"Chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ đột quỵ, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát bằng cách thay đổi lối sống, ăn uống hợp lý, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và giữ tâm lý ổn định", bác sĩ Phong kết luận.