Viêm gan siêu vi B là một vấn đề sức khoẻ lớn trên toàn cầu, trong đó tỷ lệ mắc bệnh ở các vùng Đông Nam Á rất cao. Tỷ lệ mẹ bị viêm gan siêu vi B trên thế giới vào khoảng 5%, trong khi có những vùng lên tới 50%.

Trong số những trường hợp nhiễm siêu vi viêm gan B (HBV), có tới 50% là từ mẹ sang con. Tức là cứ 2 trường hợp mới thì có 1 là từ mẹ lây sang con. Do đó, vấn đề phòng ngừa lây nhiễm từ mẹ sang con vô cùng quan trọng.

Mẹ có thể lây nhiễm HBV sang con trong lúc mang thai, lúc sinh và ngay sau sinh do máu mẹ truyền qua nhau thai trong cơn co tử cung, vỡ màng ối, tiếp xúc với máu mẹ trong lúc sinh.

Lây nhiễm lúc mang thai rất hiếm gặp vì nhau thai có thể chặn HBV xuyên qua, hầu hết là lây nhiễm trong lúc sinh và ngay sau sinh.

Mẹ bị viêm gan siêu vi B phòng ngừa cho con thế nào?

Ngày xưa, khi chưa có vaccine ngừa HBV, tỷ lệ truyền sang con là 95%. Tức là hễ mẹ bị viêm gan siêu vi B thì gần như chắc chắn con sẽ mắc bệnh. Từ khi trẻ sơ sinh được chích ngừa HBV, tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con giảm còn 4-5%.

Nếu trẻ được cho dùng HBIG ngay sau sinh có thể làm giảm tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con nhưng quan trọng nhất vẫn là vaccine HBV.

Hiện nay khuyến cáo để phòng ngừa lây nhiễm HBV sang con thì trẻ sơ sinh nên được tiêm mũi vaccine HBV đầu tiên ngay sau sinh càng sớm càng tốt (trong vòng 24 giờ). Sau đó thêm 2 mũi lúc 1 - 2 tháng tuổi và 6 tháng tuổi. Đồng thời nên dùng HBIG sau lúc sinh vì nghiên cứu cho thấy giúp tăng cao hơn khả năng miễn nhiễm với HBV nếu so với chỉ có tiêm vaccine.

Trong trường hợp mẹ có lượng virus cao có thể được dùng HBIG trong ba tháng cuối thai kỳ và ngay sau sinh để giảm nguy cơ lây nhiễm cho con. Trẻ sẽ được thử mức kháng thể và tầm soát HBV lúc 9-12 tháng tuổi để xác định có nhiễm bệnh hay không.

Nhờ vaccine mà biết bao nhiêu trẻ tránh khỏi nhiễm HBV, nhưng đáng buồn là vẫn có người mang tư tưởng anti vaccine.

Mẹ bị viêm gan siêu vi B, con bú có an toàn không?

Vì HBV đã được chứng minh là hiện diện trong sữa mẹ nên có nhiều bác sĩ đã khuyến cáo mẹ không nên cho con bú sữa mẹ vì lo lắng nguy cơ lây nhiễm sang con.

Tuy nhiên đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề này. Sau khi tổng hợp và phân tích từ nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học đã kết luận rằng bú sữa mẹ không làm tăng nguy cơ lây nhiễm HBV từ mẹ. Tức là bú mẹ hay bú sữa công thức đều có nguy cơ lây nhiễm HBV từ mẹ vào khoảng 4-5%. Mà số không may này nguyên nhân xuất phát từ lý do nào đó trẻ không tạo được miễn dịch với HBV.

Do đó, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đều khuyến cáo nên cho con bú sữa mẹ cho dù mẹ có bệnh viêm gan siêu vi B.

Tuy nhiên, nếu mẹ bị nứt hay viêm núm vú gây chảy máu có thể sẽ làm tăng nguy cơ lây nhiễm nên CDC khuyến cáo tạm thời ngưng cho bú, chăm sóc núm vú và hút bỏ sữa để không mất sữa. Khi lành lặn thì có thể cho con bú sữa mẹ trở lại. Vì điều này nên nếu mẹ có dư sữa thì hút ra đông lạnh để dành phòng trường hợp này. Vấn đề này trên thực tế không đủ số liệu để kết luận có an toàn hay không nhưng Tổ chức CDC vẫn cẩn thận khuyến cáo. 

Như vậy, mẹ bị viêm gan siêu B vẫn cho con bú bình thường, chỉ lưu ý trường hợp có nguy cơ chảy máu vào trong sữa. Viêm gan siêu vi C cũng tương tự. Bú sữa mẹ không làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh và cũng lưu ý việc chảy máu vào sữa.

Các mẹ mắc bệnh viêm gan siêu vi B hay C an tâm cho con bú nếu muốn, đừng vừa cho bú vừa lo lắng. Nhưng cần nhớ chích ngừa HBV đầy đủ theo lịch để phòng ngừa lây nhiễm cho con. Nếu trẻ không may bị nhiễm chỉ là do không may mắn, người mẹ không nên tự trách bản thân. 

Nhiều bà mẹ bị viêm gan siêu vi B có tư tưởng anti vaccine, không chích ngừa HBV cho trẻ thì tỷ lệ lây bệnh lên đến 95%.

Bác sĩ Trương Hoàng Hưng

Chuyên khoa Nhi, Texas (Hoa Kỳ)