Vào những ngày hè oi ả, canh chua được nhiều gia đình lựa chọn trong những bữa cơm. Canh cua có thể nấu cùng nhiều nguyên liệu như rau đay, rau mồng tơi, rau rút, khoai sọ... Riêng ở Ninh Bình, canh cua còn được nấu với một loại lá mọc quanh hàng rào mà không ai ngờ tới, đó là lá dâm bụt.

Cây dâm bụt hay còn có tên gọi khác là xuyên can bì, thuộc họ cẩm quỳ, có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới Châu Á. Đây là loại cây nhỡ, cao từ 1 – 2m, lá đơn, mọc cách, phiến lá khía răng cưa. Hoa to, màu đỏ hồng, cũng có loại màu trắng hồng, màu vàng, hoa thường mọc ở nách lá hay đầu cành. 

Hàng rào dâm bụt là hình ảnh quen thuộc với nhiều thế hệ, nhưng ít ai biết rằng lá dâm bụt có thể ăn được

Ở Việt Nam, cây dâm bụt mọc hoang khắp nơi, thường được sử dụng làm hàng rào, trồng làm cảnh… bởi chúng ra hoa có màu sắc tươi sáng, đẹp mắt. Hình ảnh những hàng rào dâm bụt xanh mướt đã quá quen thuộc với những người sinh ra ở các miền quê, nhưng ít ai ngờ rằng lá dâm bụt có thể làm thành món ăn ngon, có hương vị lạ mà chắc hẳn rất nhiều người chưa từng được thử. 

Ở Ninh Bình, từ lâu người dân đã sử dụng lá dâm bụt để nấu canh cua, hoặc luộc chấm mắm tỏi, xào tỏi trong những ngày hè. Có dịp đến Ninh Bình, nhiều người tròn mắt khi nghe tới những món từ lá dâm bụt, nhưng khi được ăn thử, ai nấy đều gật gù vì chúng có hương vị lạ, thanh mát.

Chị Thảo (ở Tam Điệp, Ninh Bình) cho biết: "Lá dâm bụt nấu canh cua cũng có vị như rau đay, rau mồng tơi nấu cua nhưng lại thơm, ngọt và mát, lạ miệng. Rau dâm bụt nấu canh phải là dâm bụt đỏ (cây dâm bụt ta) vì mùi vị mới là chuẩn nhất. Chọn lá vừa đủ độ non, không quá già và phải không bị sâu đục, khoét".

Canh cua dâm bụt là đặc sản ở Ninh Bình, thích hợp cho những ngày hè oi nóng

Theo chị Thảo, hiện cây dâm bụt ở quê không còn nhiều, các gia đình đều chặt phá hàng rào để xây tường bê tông chắc chắn nên để kiếm được lá dâm bụt không phải dễ. Thứ rau này không được bán đại trà ở ngoài chợ như các loại rau truyền thống, và cũng không ai cũng ăn quen.

Để nấu được một bát canh cua rau dâm bụt thật ngon, việc chọn nguyên liệu vô cùng quan trọng. Cua đồng chọn con tươi mang về rửa sạch, bóc mai, bỏ yếm. Dùng tăm hoặc cán của một chiếc thìa nhỏ xíu lấy gạch cua trong mai cua để riêng vào một chiếc bát con. Tiếp tục rửa cua cho thật sạch, để ráo nước rồi mới giã nhỏ, rồi lại cho nước vào lọc để nấu canh.

Cùng với đó, rau dâm bụt dùng để nấu canh phải là loại lá không quá non, cũng không được quá già, kích thước vừa phải. Bạn có thể hái cả ngọn nhưng không nên dùng quá nhiều vì sẽ tạo nhiều nhớt. Rau dâm bụt mang về rửa sạch rồi thái nhỏ. Người Ninh Bình thường ăn canh cua rau dâm bụt cùng với vài quả cà muối giòn tan, ăn vô cùng đưa cơm.

Được biết, không chỉ lạ miệng, lá dâm bụt còn có tác dụng với sức khỏe. Lá dâm bụt có tác dụng rất tốt cho tim, có thể chữa các bệnh mất ngủ do hồi hộp, bệnh kiết lỵ lâu ngày, chữa mẩn ngứa…