Sau sinh, dòng sữa mẹ là nhịp cầu tiếp nối nguồn sống thiêng liêng từ mẹ trong bào thai. Chúng ta đã hiểu lắm “Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ”. Đây chính là nguồn dinh dưỡng "vàng" cho con những năm đầu đời.
Tuy nhiên trên thực tế, tỉ lệ thất bại trong việc nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu (không tận dụng được sữa non, không đủ sữa, phải cho bú thêm sữa bột, hay chỉ bú sữa bột, …) khá cao.
Dễ dàng nhận thấy, việc nuôi con bằng sữa mẹ không hoàn toàn là vấn đề bản năng. Bạn cần được tư vấn cặn kẽ để có thể cho con bú mẹ thành công.
Cơ chế tiết sữa mẹ sau sinh
Xin mô tả tóm tắt cơ chế tiết sữa mẹ một cách đơn giản như sau: Khi bé nút vú mẹ, các thụ thể ở vú được kích thích sẽ làm cơ thể mẹ tiết Prolactin giúp tế bào tuyến vú tạo sữa và tiết Oxytocin làm sữa đã được tạo ra chảy xuống đầu vú.
Như vậy, bé nút vú nhiều chừng nào thì sữa được tạo ra và chảy xuống nhiều chừng ấy. Ngược lại, nếu bé không nút vú, sữa sẽ không được tạo ra. Điều quan trọng là bà mẹ cần cho bé nút vú dù không cảm thấy căng sữa, để kích thích tạo sữa và xuống sữa.
Cách gọi sữa mẹ nhanh về
Từ cơ chế nêu trên, muốn có được nguồn sữa mẹ đầy đủ từ khi bé chào đời, phụ nữ sau sinh cần chú ý thực hiện 6 nguyên tắc:
Cho bé bú vú mẹ càng sớm càng tốt trong vòng 60 phút đầu tiên
Sữa non dù rất ít (chỉ 15ml trong 24 giờ đầu) nhưng có nhiều kháng thể và rất đậm đặc. Sữa non cung cấp đủ năng lượng cho bé. Bên cạnh đó, việc cho bé bú vú sẽ làm tăng tiết Oxytocin, giúp bạn giảm đau, giảm mất máu và ngủ ngon hơn, mau lành vết thương hơn.
Sau sinh, bạn chỉ việc nằm nghỉ ngơi, nhân viên y tế sẽ hướng dẫn bạn giúp bé ngậm vú mẹ. Hãy cho bé nút vú mà không cần vắt ra xem vú có sữa hay không.
Cho bé bú vú mẹ theo nhu cầu
Hãy cho bé nút vú mỗi khi bé đói mà không cần cảm thấy căng vú. Mẹ cũng cần chú ý không nên gọi bé dậy bú nếu bé chưa thật sự đói. Trẻ đủ tháng khỏe mạnh có thể ngủ giấc dài đến 4 giờ; sau 4 giờ bé không dậy mới nên đánh thức cho bú. Nếu bé đang bệnh hay non tháng, nhẹ cân, các bác sĩ sẽ cho mẹ biết bao lâu nên gọi bé dậy bú…
Cho bú cạn ít nhất 1 bên vú trong 1 cữ bú
Việc này giúp sữa lên tốt, tránh bị tắc sữa và cho phép bé tận dụng tất cả chất dinh dưỡng từ nguồn sữa mẹ. Điều chúng ta mong muốn nhất là sau vài ngày, bé bú cạn hết 1 vú thì vừa no. Nếu sau khi bú sạch 1 vú mà bé vẫn khóc, hãy cho bé bú vú bên kia.
Cho bú đúng tư thế
Hãy tìm chỗ tựa để có thể thư giãn, thả lỏng toàn thân khi cho bú nhằm giảm thiểu mệt mỏi, đau lưng, đau bụng. Bạn có thể cho bé bú ở nhiều tư thế bế khác nhau. Nhưng dù ở tư thế ngồi hay nằm, hãy nhớ xoay bé, áp sát bụng bé vào thân bạn để giúp bé ngậm bắt vú trực diện, dễ dàng mà không phải xoay đầu.
Khi mẹ áp sát bụng bé vào thân, cằm bé sẽ chạm vú bạn và mũi bé sẽ không dụi vào vú gây ngạt thở. Mẹ cần nhớ đừng dùng ngón tay kẹp vú vì dễ làm tắc sữa, bé bú cũng khó áp sát người mẹ hơn. Bé cần há miệng rộng để ngậm hết quầng vú mẹ thì việc nút mới đạt hiệu quả.
Không sử dụng núm vú giả
Có khác biệt rất lớn trong cách ngậm vú giả và vú mẹ. Khi bú núm vú giả, bé ngậm dễ dàng, không cần nút mà sữa vẫn chảy và bé no nhanh chóng. Khi bú mẹ, bé phải há miệng to ngậm hết quầng vú và phải nút vú thì sữa mới ra.
Do đó, các bé đã từng bú núm vú giả thường hay chê vú mẹ. Đây là nguyên nhân thường gặp làm việc nuôi con bằng sữa mẹ thất bại. Kết quả là nhiều bà mẹ phải vắt sữa ra bình cho con bú.
Giữ tinh thần luôn tươi vui và ăn uống đầy đủ
Phụ nữ sau sinh nên nhớ, stress sẽ làm giảm tiết sữa. Sau sinh, các bà mẹ thường có tâm trạng mệt mỏi, buồn phiền. Các ông bố và gia đình hãy chia sẻ, nâng đỡ bà mẹ cả về thể chất lẫn tinh thần. Việc kiêng khem sẽ làm bà mẹ thiếu dinh dưỡng, mệt mỏi và stress thêm.
Bác sĩ Phạm Diệp Thùy Dương
Giảng viên Bộ môn Nhi - Đại học Y dược TP.HCM
