Đâu là những yếu tố mẹ nên “cân đo đong đếm” khi lựa chọn sữa cho bé?
Độ tuổi và giai đoạn phát triển của bé
Việc lựa chọn sữa và thành phần dinh dưỡng phù hợp cho trẻ phụ thuộc nhiều vào độ tuổi và giai đoạn phát triển của bé. Thông thường, trẻ được phân nhóm theo các mốc phát triển chính như dưới 6 tháng tuổi, 6-12 tháng tuổi và trên 1 tuổi. Mỗi giai đoạn có nhu cầu dinh dưỡng và hỗ trợ miễn dịch khác nhau, đòi hỏi các thành phần dinh dưỡng trong sữa phải được điều chỉnh để đáp ứng tối ưu sự phát triển toàn diện.
Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, sữa mẹ là thức ăn tốt nhất với trẻ nhỏ, cung cấp đầy đủ năng lượng, protein, chất béo, vitamin và kháng thể cần thiết. Trẻ cần bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Những tháng tiếp theo (từ 6 đến 12 tháng tuổi), con bắt đầu ăn dặm nhưng sữa vẫn là nguồn dinh dưỡng thiết yếu, hỗ trợ phát triển chiều cao và não bộ.
Bước vào giai đoạn 1-3 tuổi, Viện Dinh dưỡng cho biết nhu cầu dinh dưỡng của trẻ là 1.300 kcal, 30 gram chất đạm (protein), 36 gram chất béo (lipit), 195 gram chất đường bột (gluxit) và 1.200 ml nước. Mỗi ngày, trẻ tuổi này nên nạp vào cơ thể khoảng 500 ml sữa, trên 3 tuổi uống khoảng 300-400 ml để bổ sung lượng canxi, vitamin D và các vi chất thiết yếu.
Bên cạnh việc duy trì nguồn dinh dưỡng từ sữa trong những năm đầu đời, cha mẹ cũng cần xây dựng chế độ ăn khoa học, đa dạng thực phẩm nhằm bổ sung đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng (chất đường bột, đạm, béo, vitamin và khoáng chất).
Thành phần dinh dưỡng của sữa
Sữa mẹ là tiêu chuẩn vàng về dinh dưỡng cho trẻ nhỏ, bởi chứa đầy đủ dưỡng chất cần thiết với tỷ lệ tối ưu, phù hợp nhu cầu phát triển trong những năm đầu đời. Dựa trên nền tảng này, sữa công thức có thể mô phỏng một số thành phần dinh dưỡng của sữa mẹ, với mục tiêu cung cấp nguồn dưỡng chất phù hợp sự phát triển của trẻ nhỏ. Trong đó, một số thành phần nổi bật là:
- Đạm: Thành phần này đóng vai trò thiết yếu trong việc xây dựng và phát triển mô, cơ bắp, đồng thời tham gia vào cơ chế miễn dịch tự nhiên của trẻ thông qua cấu trúc của kháng thể và enzyme. Một số loại sữa công thức hiện nay bổ sung tỷ lệ whey protein cao hơn để giúp trẻ dễ tiêu hóa hơn.
- Chất béo: Sữa thường bổ sung thêm DHA, ARA, cùng axit béo thiết yếu như omega-3 và omega-6, góp phần phát triển não bộ và thị giác, hỗ trợ tăng trưởng tế bào và tham gia vào phản ứng miễn dịch cũng như sự phát triển toàn diện của trẻ.
- Vitamin và khoáng chất: Canxi, vitamin D3, sắt, kẽm, i-ốt, vitamin A, C, B12… đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tăng trưởng và phát triển của trẻ. Trong đó, canxi kết hợp cùng vitamin D3 giúp xây dựng hệ xương và răng chắc khỏe; sắt và vitamin B12 tham gia vào quá trình tạo máu; kẽm, vitamin A và C góp phần tăng cường hệ miễn dịch.
- Prebiotics (như FOS, GOS) và probiotics (chủ yếu là lợi khuẩn Lactobacillus, Bifidobacterium): Prebiotics đóng vai trò nuôi dưỡng lợi khuẩn, trong khi probiotics cung cấp trực tiếp vi khuẩn có lợi. Sự kết hợp này giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, tăng khả năng hấp thu dưỡng chất và hỗ trợ hệ miễn dịch.
- Immunoglobulin G (IgG): Được tìm thấy trong sữa mẹ, kháng thể IgG giúp bảo vệ trẻ khỏi tác nhân gây bệnh. Khi được bổ sung vào sữa công thức, IgG hoạt động như lá chắn miễn dịch thụ động, liên kết và trung hòa vi khuẩn, virus cũng như độc tố trước khi chúng có thể xâm nhập vào tế bào của trẻ.
- Lactoferrin: Là một loại glycoprotein tự nhiên dồi dào trong sữa non và sữa mẹ, với khả năng gắn kết sắt tự do trong cơ thể, lactoferrin “cắt đứt” nguồn sống của vi khuẩn, đồng thời tham gia điều hòa miễn dịch, chống viêm và kháng virus. Trong dinh dưỡng nhi khoa, lactoferrin đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng đề kháng cho trẻ nhỏ - đối tượng có hệ miễn dịch còn non yếu.
Tình trạng sức khỏe và thể trạng của con
Ngoài độ tuổi, sức khỏe và thể trạng là yếu tố then chốt trong việc lựa chọn sữa cho trẻ. Trẻ đủ tháng, phát triển bình thường thường có nhu cầu dinh dưỡng và miễn dịch khác biệt so với trẻ sinh non hoặc trẻ có sức đề kháng yếu.
Đơn cử so với trẻ sinh đủ tháng, trẻ sinh non - nhẹ cân thường hấp thu và tiêu hóa kém, nhiều bệnh lý đi kèm nhưng lại cần nhu cầu dinh dưỡng cao hơn. Hiệp hội Tiêu hóa, Gan mật và Dinh dưỡng Nhi khoa châu Âu nhận định dinh dưỡng ưu tiên cho trẻ sinh non là sữa mẹ có bổ sung dinh dưỡng, tốt nhất là từ mẹ của trẻ hoặc sữa công thức dành cho trẻ sinh non, nhằm giúp trẻ bắt kịp đà tăng trưởng.
Với những trẻ cần tăng sức đề kháng hoặc dễ ốm vặt, cha mẹ có thể cân nhắc sữa bổ sung kháng thể IgG và lactoferrin. Nghiên cứu công bố trên tạp chí Nutrition năm 2016 cho thấy trẻ sử dụng sữa có bổ sung lactoferrin có tỷ lệ mắc bệnh hô hấp và tiêu hóa giảm đáng kể. Khi tác động hiệp lực cùng IgG, chúng tạo thành “bộ đôi” hỗ trợ tăng cường hiệu quả đề kháng, qua đó xây dựng hàng rào miễn dịch bảo vệ trẻ toàn diện.
Riêng trẻ bất dung nạp lactose, tức không tiêu hóa được đường lactose trong sữa, cha mẹ có thể sử dụng sữa công thức không chứa lactose theo chỉ dẫn của bác sĩ. Còn nếu trẻ dị ứng đạm sữa bò, cần chuyển sang sữa thủy phân đạm (sữa HA), sữa công thức từ đạm thực vật hoặc sữa công thức axit amin, tùy mức độ dị ứng và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
