Tiêu chảy trẻ em còn gọi là chứng rối loạn tiêu hóa, thực tích, tích trệ trẻ em. Bệnh có thể gặp ở thể cấp tính hay thể mạn tính. Nguyên nhân có thể do ăn uống, bị nhiễm khuẩn hay có trùng tích làm ảnh hưởng đến công năng hoạt động của tỳ vị, gây triệu chứng chủ yếu: nôn, tiêu chảy và gày mòn.

Khi bị tiêu chảy làm mất nước, mất chất điện giải có biến chứng nhiễm độc thần kinh (bệnh tả...) nhất thiết phải đến bệnh viện và phải dùng phương pháp chữa bệnh của y học hiện đại. Y học cổ truyền điều trị hiệu quả đối với thể cấp tính đơn thuần và mạn tính. Sau đây là một số bài thuốc trị theo từng thể.

Tích trệ do không tiêu hóa được thức ăn (sữa, các loại ngũ cốc) và giun

Tích trệ đồ ăn: Trẻ có biểu hiện bụng đầy trướng, bú ít, nôn mửa có mùi chua khai, ngủ không yên giấc, hay khóc, tiêu chảy, phân có mùi chua thối, chậm tiêu hóa nên có khi đi ngoài ra thức ăn; rêu lưỡi mỏng trắng hoặc hơi vàng; mạch hoạt. Phương pháp chữa là tiêu thực đạo trệ. Dùng một trong các bài:

Bài 1: sơn tra 8g, mạch nha 6g, thần khúc 4g, kê nội kim 4g, trần bì 4g, la bạc tử 4g, ý dĩ 12g. Sắc uống ngày một thang hay tán bột làm viên, mỗi ngày uống 12 - 16g bột.

Bài 2: hương phụ 80g, mạch nha 40g, thần khúc 40g, sa nhân 20g, trần bì 8g, cam thảo (chích) 20g. Sấy khô, tán bột. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 - 3g. Bài này dùng cho trẻ đang bú sữa bị tiêu chảy.

Bài 3: mộc hương 12g, bạch truật 12g, mạch nha 12g, cát cánh 8g, chỉ thực 12g, sa nhân 8g, hoàng liên 12g, sơn tra 12g, la bạc tử 8g, trần bì 12g, thần khúc 12g. Sấy khô tán bột làm viên. Ngày uống 4 - 8g.

Bài 4: đảng sâm 20g, ý dĩ 16g, cát cánh 8g, liên nhục 16g, biển đậu 16g, sa nhân 8g, bạch truật 16g, trần bì 8g, cam thảo 6g, phục linh 16g, hoài sơn 16g. Tán bột làm viên. Ngày uống 6 - 12g. Dùng cho trẻ sức khỏe yếu (hư chứng) hoặc tiêu chảy kéo dài (tỳ hư).

Tích trệ do trùng tích (do giun đũa hay giun kim): Trẻ có biểu hiện ngứa ngáy, da vàng khô, hay khóc, hay kinh giật, ăn uống thất thường, buồn nôn, đau bụng, bụng trướng, đại tiện lỏng. Phương pháp chữa: kiện tỳ, trừ thấp, trừ khuẩn (tẩy giun). 6 - 12 tháng nên tẩy giun cho trẻ 1 lần. Dùng bài: hoàng liên 20g, đảng sâm 16g, sơn tra 12g, bạch truật 20g, lô hội 6g, sử quân tử 16g, chích thảo 6g, phục linh 12g, thần khúc 16g, mạch nha 10g. Sấy khô, tán bột làm viên. ngày uống 8 - 12g.

Tích trệ do thấp nhiệt

Tiêu chảy do nhiễm khuẩn trực tiếp ở đường tiêu hóa hay do dị ứng nhiễm khuẩn (thường hay gặp vào mùa hè). Trẻ có biểu hiện tiêu chảy nhiều lần trong ngày (có thể đến 10 lần), sôi bụng, bụng trướng, nôn mửa, có sốt, khát nước, tiểu tiện ít đỏ, rêu lưỡi vàng hoặc trắng khô, hậu môn đỏ rát. Phương pháp chữa: Thanh nhiệt trừ thấp. Dùng bài: cát căn 12g, hoàng cầm 8g, hoàng liên 8g, cam thảo 4g. Nếu thiên về thấp có dấu hiệu rêu lưỡi trắng dày, tiêu chảy ra nhiều nước, lợm giọng, buồn nôn và nôn thêm thương truật 4g, bán hạ chế 4g. Nếu tiểu tiện ít thêm phục linh 8g, sa tiền 8g.