Hướng dẫn cha mẹ cách chăm sóc trẻ bị sởi ngay tại nhà

Bệnh sởi là gì?

Bệnh sởi là bệnh lây nhiễm nguyên nhân do siêu vi. Virus sởi rất dễ lây qua ho và hắt hơi, tiếp xúc gần hoặc tiếp xúc trực tiếp với người bị nhiễm hoặc dịch tiết mũi họng.

Virus vẫn hoạt động và dễ lây trong không khí hoặc trên các bề mặt bị nhiễm trong vòng 2 giờ. Nó có thể lây truyền từ người mắc bệnh sang người lành trong vòng 4 ngày trước khi bắt đầu phát ban cho đến 4 ngày sau khi phát ban.

Thông thường bệnh sởi diễn ra 4 thời kỳ:

Thời kỳ ủ bệnh: 8 - 11 ngày

Thường sẽ không có biểu hiện lâm sàng.

Thời kỳ khởi phát

Kéo dài 3-4 ngày với sốt nhẹ hoặc vừa, rồi sốt cao. Sau đó đến viêm kết mạc làm mắt đỏ, có gỉ nhiều và sưng nề mi mắt, viêm xuất tiết mũi, họng gây chảy nước mắt, nước mũi. Ngoài ra, trẻ bị sởi ho nhiều và có thể có hạch ngoại biên to, có hạt Koplik trong miệng.

Thời kỳ toàn phát (giai đoạn mọc ban)

Kéo dài 4-6 ngày. Ban mọc trong 3 ngày: xuất hiện tuần tự ở sau tai, lan ra mặt rồi lan xuống đến cổ, ngực, lưng, tay, ngày thứ 3 thường lan đến chân. 

Dạng ban là ban hồng, dạng dát sẩn, ban nhỏ hơi nổi gờ trên mặt da, xen kẽ các ban có khoảng da lành. Ban mọc rải rác hay lan rộng dính liền với nhau thành từng đám tròn 3-6 mm.

Thời kỳ lui bệnh (giai đoạn ban bay)

Ban khỏi theo thứ tự như nó đã mọc. Sau khi ban khỏi có để lại vết thâm trên da. Thông thường khi ban khỏi thì trẻ sẽ hết sốt, trừ khi có biến chứng.

Tại sao bệnh sởi có diễn biến nhanh và nặng?

Bệnh sởi thường hay xảy ra vào mùa đông xuân. Tuy nhiên trong vài năm gần đây, bệnh sởi xảy ra quanh năm.

Bệnh lây truyền qua đường hô hấp, do dịch tiết mũi họng của người nhiễm bệnh theo không khí thoát ra khi người bệnh ho hoặc hắt hơi, nói chuyện… Bệnh dễ lây lan ở những khu vực đông người như: nhà trẻ, trường học, khu đông dân cư. Chính vì vậy bệnh dễ mắc thành dịch.

Bệnh sởi thường gặp ở trẻ nhỏ, người có miễn dịch kém, dễ dẫn đến biến chứng như viêm phổi, viêm não, viêm tai giữa, tiêu chảy… có thể gây nên tử vong.

Theo thống kê  của tổ chức y tế thế giới (WHO), chỉ tính riêng 3 tháng đầu năm 2014 đã ghi nhận gần 56.000 trường hợp mắc sởi. Tại Việt Nam dịch sởi đầu năm 2014 đã có số ca mắc 8.500 và có khoảng 114 trẻ tử vong do sởi.

Hiện nay bệnh vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu ở trẻ em. Do đó cách điều trị bệnh sởi chủ yếu là cải thiện triệu chứng, vệ sinh cá nhân, chế độ ăn và chăm sóc trẻ bị sởi đúng cách.

Các biến chứng của bệnh sởi ở trẻ em

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh sởi ở trẻ em có thể để lại các biến chứng nguy hiểm như

• Viêm tai giữa – đây là biến chứng luôn phải nghĩ tới trước tiên
• Viêm loét giác mạc
• Viêm não cấp tính chiếm (khoảng 0,1% số ca mắc sởi): Trẻ nhỏ sau khi phát ban (1-15 ngày) xuất hiện các triệu chứng lơ mơ, hôn mê, co giật, đau đầu, nôn, cứng gáy.
• Tiêu chảy
• Viêm phổi do bội nhiễm các vi khuẩn khác
• Thể lao tiềm ẩn tái bùng phát do cơ thể bị suy giảm hệ miễn dịch

Khi nào cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế?

Cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất khi có các dấu hiệu sau:

• Trẻ sốt cao liên tục ≥ 39°C- 40°C
• Khó thở, thở nhanh
• Mệt mỏi, không ăn uống gì, không chơi, lơ mơ…
• Phát ban toàn thân mà vẫn sốt

Cách chăm sóc trẻ bị sởi tại nhà

Bước đầu trong việc chăm sóc trẻ bị sởi đó là chẩn đoán bệnh một cách chính xác. Không đến chỗ tập trung quá đông bệnh nhân để tránh bệnh lây lan. Nếu trẻ bị sởi thể thông thường và đủ điều kiện chăm sóc và cách ly, nên chăm sóc tại nhà sau khi có chỉ định theo đúng hướng dẫn của các bác sĩ. Bao gồm:

Cách ly trẻ bệnh với trẻ lành.

Cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi sốt ≥ 38.5°C theo chỉ định của bác sĩ.

Chăm sóc trẻ bị sởi, người nhà cần đeo khẩu trang, rửa tay sạch trước và sau mỗi lần tiếp xúc với trẻ.

Giữ vệ sinh da, mắt, mũi họng: Thay quần áo, vệ sinh thân thể như tắm hàng ngày, tránh để lạnh.

Nhỏ mắt, nhỏ mũi bằng nước muối 0.9% ngày 3 lần.

Vệ sinh môi trường xung quanh, giữ gìn phòng thông thoáng sạch sẽ.

Cắt móng tay tránh gãi làm xước da.

Nhỏ mắt bằng nước muối 0,9% ngày 3 lần.

Tránh quan niệm cho bệnh nhân kiêng tắm, kiêng gió sẽ làm cho bệnh thêm trầm trọng hơn.

Trẻ còn bú mẹ vẫn tiếp tục cho bú và kết hợp chế độ ăn bổ sung hợp lý (nếu trẻ trên 6 tháng), trẻ lớn nhớ cho uống đủ nước mỗi ngày.

Không dùng kháng sinh nếu không có các biến chứng.

Bổ sung Vitamin A để dự phòng thiếu vitamin này, giúp bảo vệ mắt:

• Trẻ dưới 6 tháng: Uống 50.000 đơn vị / ngày trong 2 ngày liên tiếp.
• Trẻ 6- 12 tháng: Uống 100.000 đơn vị / ngày trong 2 ngày liên tiếp.
• Trẻ trên 12 tháng tuổi và người lớn: Uống 200.000 đơn vị/ ngày trong 2 ngày liên tiếp.

Chế độ dinh dưỡng khi trẻ bị sởi

Bổ sung vitamin A từ các loại thực phẩm

Vitamin A có nhiều trong thức ăn có nguồn gốc động vật, nhất là ở gan, thịt, cá chép, cá lóc, cá basa, cá bông lau, cá hồi, cá trích, trứng, sữa.

Bên cạnh đó, các thức ăn có nguồn gốc thực vật như các loại rau củ có màu vàng, đỏ, rau có màu xanh sẫm như rau dền, rau muống, rau ngót, rau cải xanh, rau đay, mồng tơi cũng có chứa nhiều vitamin A.

Vitamin A là loại vitamin tan trong chất béo nên chế độ ăn của trẻ cần bổ sung đủ dầu ăn hoặc mỡ để hấp thu và chuyển từ tiền vitamin A sang vitamin A.

Bổ sung thực phẩm giàu kẽm

Kẽm giúp phát triển và duy trì hoạt động của hệ miễn dịch, giúp bảo vệ cơ thể, làm lành vết thương nhanh.

Khi cơ thể thiếu kẽm, chức năng miễn dịch bị tổn thương, tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm virus gây ra khả năng bị suy dinh dưỡng, giảm tăng trưởng, phát triển của trẻ, thậm chí tăng nguy cơ tử vong.

Khi trẻ mắc sởi, trong bữa ăn hàng ngày của trẻ cần bổ sung thêm thực phẩm chứa kẽm như tôm đồng, hàu, gan lợn, sò, lươn, thịt bò, đậu nành, hạt hạnh nhân, hạt điều, lạc hay đậu xanh nảy mầm do nhóm thực phẩm này dễ hấp thu.

Trẻ đang trong thời gian bú mẹ cần tăng cường bú mẹ do kẽm trong sữa mẹ dễ hấp thu hơn sữa bò.

Ngoài bổ sung kẽm từ thực phẩm, trẻ bị sởi cũng nên bổ sung 10mg kẽm mỗi ngày đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi và 20 mg kẽm mỗi ngày cho trẻ trên 6 tháng tuổi, cho đợt điều trị 14 ngày. Tuy nhiên, khi bổ sung kẽm cho trẻ, bố mẹ cần đặc biệt tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để cung cấp đúng, đủ lượng kẽm cho con.

Tăng cường thực phẩm giàu vitamin C

Bổ sung vitamin C giúp cơ thể chống lại dị ứng, tăng cường chức năng miễn dịch giúp cơ thể khỏe mạnh và mau lành bệnh.

Vitamin C có nhiều trong các loại hoa quả như cam, xoài, chuối, bưởi, dưa hấu và các loại rau có màu xanh sẫm. Trong giời gian trẻ bị bệnh, bố mẹ nên cho trẻ uống 1 - 2 cốc nước ép từ các loại quả trên để tăng cường miễn dịch. 

Bên cạnh, bổ sung các loại thực phẩm giàu chất đạm, vitamin thiết yếu, bố mẹ cũng nên lưu ý đến cách chế biến thực phẩm cho bé như sau:

Khẩu phần ăn cho bé nên được chia nhỏ, thức ăn cắt nhỏ, mềm, lỏng hơn bình thường khi bé chưa bị bệnh.

Nấu thức ăn xong nên ăn ngay để tránh mất nhiều dưỡng chất, nhất là vitamin C.

Đảm bảo vệ sinh cho dụng cụ nấu ăn, rửa tay sạch sẽ trước khi nấu ăn và trước khi cho bé ăn.

Phòng bệnh sởi như thế nào?

Tiêm vắc xin

Tiêm vắc xin phòng bệnh sởi mũi đầu khi trẻ được 9 tháng, mũi 2 khi trẻ được 18 tháng.

Tiêm phòng muộn không ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch.

Trường hợp đã tiếp xúc với nguồn lây có thể dùng globulin miễn dịch có thể phòng ngừa hoặc làm giảm mức độ nặng của bệnh.

Vệ sinh cá nhân và môi trường

Khi phát hiện trẻ mắc bệnh cần cách ly trẻ bệnh với trẻ lành.

Đảm bảo tắm rửa sạch sẽ cho trẻ hàng ngày, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng sát khuẩn.

Đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người bệnh hay nghi ngờ bệnh sởi.

Tránh tối đa việc dụi mắt, mũi.

Vệ sinh đường mũi, mắt hàng ngày.

Lau nhà, bàn, ghế, cầu thang đồ chơi nơi khu vực vệ sinh chung bằng xà phòng hoặc chất tẩy rửa thông thường.

Có thể thấy, các bậc phụ huynh cần hiểu rõ những thông tin cơ bản về bệnh sởi, các dấu hiệu, chế độ chăm sóc trẻ bị sởi và chế độ dinh dưỡng đúng. Điều quan trọng khi mắc bệnh là nên đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế và có các biện pháp điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.