Theo thống kê mới nhất, mỗi năm Việt Nam có hơn 26.000 ca mắc mới ung thư phổi, trong đó đến 90% liên quan trực tiếp đến thói quen hút thuốc.

Nếu bệnh nhân phát hiện ung thư phổi ở giai đoạn sớm, tỉ lệ sống sau 5 năm có thể lên tới 90%.

Ung thư phổi có 2 nhóm nguyên nhân chính: yếu tố ngoại sinh và nội sinh, trong đó hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 90% các ca mắc. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó 70 chất gây ung thư như benzene, formaldehyde, và nitrosamine. Những chất này làm tổn thương tế bào phổi, dẫn đến đột biến gen.

Ngoài ra, phơi nhiễm hóa chất (amiăng, asen, khí radon), ô nhiễm không khí và tiếp xúc phóng xạ cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi.

Về nội sinh, đột biến gen như EGFR, KRAS, ALK... có thể khiến tế bào phát triển bất thường.

Bên cạnh đó, yếu tố tuổi tác (trên 50 tuổi), tiền sử bệnh phổi (COPD, lao), di truyền (gia đình có người mắc ung thư phổi), suy giảm miễn dịch cũng là yếu tố nguy cơ.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng chế độ ăn ít rau xanh, nhiều thịt đỏ, hoặc sống trong môi trường ô nhiễm khói bụi cũng góp phần gây bệnh.

Ở giai đoạn đầu, bệnh ung thư phổi thường không có triệu chứng.

Khi khối u phát triển, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như ho kéo dài (trên 2 tuần), ho ra máu; đau tức ngực, khó thở, khàn tiếng; sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài.

Ở giai đoạn muộn, người bệnh có dấu hiệu: đau xương, đau đầu (di căn não), phù vùng cổ mặt.

Việc phát hiện sớm bệnh ung thư phổi ở giai đoạn I (khối u dưới 4cm, chưa di căn) giúp tỉ lệ sống sau 5 năm đạt 90%. Ở giai đoạn muộn (III-IV), tỉ lệ này giảm xuống dưới 20%.

Do đó, tầm soát định kỳ là chìa khóa, đặc biệt đối với người hút thuốc lá trên 30 năm. Các khuyến cáo cho thấy chụp CT liều thấp có thể giúp phát hiện tổn thương nhỏ từ 2-3mm và giúp phát hiện sớm ung thư phổi.

Ung thư phổi không di truyền trực tiếp, nhưng đột biến gen mang tính chất gia đình có thể làm tăng nguy cơ. Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi (cha mẹ, anh, chị, em) có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 2-3 lần.

Do đó, nhóm này nên tầm soát sớm từ tuổi 40.

Để phòng ngừa ung thư phổi, người dân nên bỏ thuốc lá; tránh tiếp xúc khói thuốc thụ động, hóa chất độc hại; đeo khẩu trang chống bụi mịn PM2.5 ở khu vực ô nhiễm; chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường rau họ cải như bông cải xanh, cải xoăn và thực phẩm giàu vitamin C, E.

Đồng thời, nên tập thể dục 30 phút mỗi ngày để tăng đề kháng.

PGS.TS PHẠM CẨM PHƯƠNG

Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai