Tỉ lệ ung thư gan đang gia tăng chóng mặt
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2018, ung thư gan là một trong 5 loại ung thư gây tử vong hàng đầu với gần 800.000 ca tử vong mỗi năm. Trung bình cứ 100.000 người Việt Nam thì có 23.2 người mắc bệnh ung thư gan. Với tỉ lệ này, Việt Nam đang xếp vị trí thứ 4/185 quốc gia, vùng lãnh thổ, chỉ đứng sau Mông Cổ, Ai Cập và Gambia.
Năm 2000, số ca mắc mới ung thư gan tại nước ta chỉ có 5.700 ca, sau đó tăng lên 9.400 ca vào năm 2010. Tuy nhiên, theo số liệu mới hiện nay, ung thư gan là bệnh ung thư có tỉ lệ mắc mới cao nhất trong năm 2018 với 25.335 trường hợp mới mắc. Đặc biệt, tỉ lệ tử vong do ung thư gan gần như tương đương số người mắc bệnh.
Ung thư gan gồm có ung thư gan nguyên phát và ung thư gan thứ phát. Ung thư gan nguyên phát là ung thư phát triển từ các tế bào gan, ung thư gan thứ phát do các tế bào ung thư ở các bộ phận khác của cơ thể di căn vào gan và gây ra các khối u. Trong đó có 80% ung thư gan là dạng ung thư biểu mô tế bào gan nguyên phát.
Tại Việt Nam, ung thư gan là bệnh thường gặp nhất ở hai giới với 25.335 trường hợp mắc mới, trong đó riêng nam giới chiếm hơn 19.500 ca.
Do thói quen uống rượu bia, hút thuốc lá ở nam giới nhiều hơn nên tỷ lệ mắc ung thư gan ở nam cao gấp 3 lần so với nữ giới. Tỉ lệ tử vong tới 80-90% do bệnh nhân đến viện khi đã ở giai đoạn muộn. Lúc này các biện pháp can thiệp điều trị rất hạn chế. Trong khi nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, tiên lượng điều trị thường rất tốt.
Nguyên nhân gây ung thư gan
Viêm gan B và viêm gan C
Nguyên nhân hàng đầu của ung thư gan là do virus viêm gan B hoặc C. Đây là 2 loại virus gây nhiễm trùng mạn tính, là "sát thủ thầm lặng" dẫn đến xơ gan và ung thư gan.
Trên 80% bệnh nhân ung thư gan là do viêm gan virus B, khoảng 5% được xác định là do virus viêm gan C. Đặc biệt, viêm gan B và C đều diễn tiến hết sức âm thầm, khi bệnh bước vào giai đoạn nặng (xơ gan, ung thư gan) mới có những biểu hiện rõ ràng hơn.
Việt Nam có khoảng 20 triệu người nhiễm virus viêm gan B (15 triệu) và C. Trong đó khoảng 8 triệu người diễn tiến viêm gan, xơ gan và ung thư gan. Số liệu này đã “đưa” Việt Nam vào trong top cao ung thư gan của khu vực và thế giới.
Xơ gan
Khoảng 80% bệnh nhân mắc ung thư biểu mô tế bào gan có biểu hiện của xơ gan. Do đó các yếu tố nguy cơ của xơ gan cũng được xem là yếu tố nguy cơ của ung thư gan.
Rượu bia
Uống rượu bia thường xuyên chính là nguyên nhân quan trọng nhất của xơ gan. Tác hại dễ thấy nhất của rượu bia là làm tổn thương các tế bào gan, gây xơ gan, ung thư gan.
Tổ chức nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) xếp rượu bia là tác nhân gây ung thư mức độ 1. Đây là nguyên nhân trực tiếp gây ra 7 loại ung thư phổ biến gồm: Miệng, thực quản, thanh quản, vú, gan, đại trực tràng, dạ dày.
Thừa sắt
Bệnh thừa chất sắt (hemochromatosis), bệnh di truyền tyrosine huyết và bệnh viêm gan mạn tự miễn thể hoạt động cũng là nguyên nhân gây xơ gan và làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển thành ung thư gan.
Nguyên nhân khác
Ngoài ra, các yếu tố khác ít có bằng chứng thuyết phục nhưng cũng liên quan đến bệnh ung thư gan như: Nhiễm độc tố aflatoxin B1 (được tiết ra từ nấm Aspergillus) thường có trong đậu phộng bị mốc, steroid androgenic, thorotrast (chất cản quang), thuốc uống tránh thai và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Cách phòng chống ung thư gan
- Tiêm phòng vắc xin viêm gan B là biện pháp quan trọng hàng đầu.
- Tránh xa những chất độc hại, tiềm ẩn gây ung thư như thực phẩm bị ẩm mốc, nhiễm độc.
- Hạn chế uống rượu bia, thuốc lá, chất kích thích…
- Kiểm tra khám định kỳ sức khỏe, siêu âm gan 6 tháng/lần.
- Tích cực vận động thể chất.
- Chế độ dinh dưỡng hợp lý, hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ nướng, bổ sung chất xơ trong trái cây, rau xanh…
Ung thư gan hiện nay vẫn là nỗi ám ảnh với nhiều người vì tiên lượng điều trị thường xấu hơn so với các bệnh ung thư khác và đặc biệt đây là căn bệnh đang gia tăng ở Việt Nam. Thêm vào đó, ung thư gan giai đoạn sớm ít có triệu chứng nên thường phát hiện ở giai đoạn muộn, khi đã có nhiều biến chứng.
Dược sĩ Đỗ Mai Thảo
Bệnh viện Đa khoa Trung tâm Tiền Giang
