Thế nào là tình trạng dị ứng sữa bò ở trẻ?

Dị ứng sữa bò là dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ngay trong giai đoạn sơ sinh và trong những năm đầu đời của bé. Dị ứng là một phản ứng quá mức của hệ thống miễn dịch với một protein thực phẩm cụ thể. Trong trường hợp này là dị ứng với sữa bò.

Khi bị dị ứng, hệ thống miễn dịch của bé sẽ xem các protein trong sữa bò như tác nhân lạ xâm hại cơ thể và tự tạo ra các kháng thể chống lại các tác nhân này.

Khi phản ứng bảo vệ này xảy ra quá mức, cơ thể của bé sẽ bị tổn thương nếu ta không phát hiện và xử trí kịp thời, đặc biệt đối với những trường hợp nặng.

Dấu hiệu trẻ bị dị ứng sữa bò

Phản ứng dị ứng sữa có thể bao gồm một loạt các triệu chứng từ nhẹ (phát ban, nổi mề đay, ngứa, phù, …) đến nặng (khó thở, thở khò khè, mất ý thức, …. ). Thậm chí dẫn đến nguy cơ tử vong.

Một số bé sẽ có phản ứng nặng sau khi ăn phải một lượng nhỏ sữa. Tuy nhiên đối với những bé khác, có thể chỉ là một phản ứng nhẹ sau khi ăn một lượng sữa vừa phải. Các bé bị dị ứng sữa bò sẽ có triệu chứng khi bắt đầu được cho ăn sữa công thức – sữa bò ngay lập tức hoặc sau vài tháng.

Phản ứng chậm này làm việc chẩn đoán trở nên khó hơn. Cha mẹ thường cảm thấy nghi ngờ vì bé đã uống sữa ngoài từ lâu và mọi việc vẫn ổn cho đến khi đưa bé đi khám…

Dị ứng sữa có thể gây ra các triệu chứng khác nhau tại các thời điểm khác nhau: Một số phản ứng thường nhẹ và có thể chỉ phát ban trên da. Tuy nhiên, phản ứng nhẹ trong quá khứ không có nghĩa là một đứa trẻ sẽ không có một phản ứng dị ứng nghiêm trọng thời gian tiếp theo như đi tiêu ra máu, trào ngược dạ dày thực quản, biếng ăn hay từ chối ăn…

Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ ít có nguy cơ bị dị ứng sữa so với những bé ăn sữa công thức. Tuy nhiên, nếu con bạn thực sự bị dị ứng sữa, bé vẫn có thể có triệu chứng nếu mẹ ăn các sản phẩm chứa sữa.

Dù vậy, các khuyến cáo mới nhất hiện nay về vấn đề dị ứng sữa ở trẻ không khuyên bạn tránh các sản phẩm từ sữa bò khi cho con bú. Bạn chỉ nên giảm các sản phẩm từ sữa bò nếu gia đình bạn có tiền căn dị ứng; hoặc khi bé yêu bắt đầu xuất hiện các triệu chứng dị ứng mà thôi.

Việc mẹ kiêng cử quá mức sẽ làm giảm nồng độ IgA đặc hiệu của niêm mạc và tăng nguy cơ dị ứng sữa về sau của bé.

Theo đó, khi trẻ tiếp xúc với sữa bò thông qua sữa mẹ sẽ thúc đẩy một quá trình thu nạp tự nhiên (đây là quá trình làm quen dần với các protein trong sữa bò), làm giảm phần nào nguy cơ dị ứng sữa về sau của bé.

Trên thực tế, để bé có thể phát triển tốt, việc uống sữa bò, sữa công thức sau ngưng bú mẹ là không thể tránh và cần thiết.

Trường hợp bất dung nạp lactose khác với dị ứng sữa ở trẻ. Không giống dị ứng thực phẩm, không dung nạp lactose không liên quan đến hệ thống miễn dịch. Những bé không dung nạp lactose là do thiếu men lactase dùng để tiêu hóa lactose.

Kết quả là trẻ không thể tiêu hóa những thực phẩm chứa lactose và có thể gặp các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đầy hơi và tiêu chảy. Khi điều tiết tốt, vấn đề không dung nạp lactose sẽ không đe dọa tính mạng.

Khi trẻ có các triệu chứng ngay sau khi dùng sữa hoặc vài ngày sau đó như: Tiêu phân lỏng (có thể có máu), buồn nôn hoặc nôn nhiều, từ chối ăn, khó chịu hay đau bụng, phát ban da, … hãy mang con đến gặp bác sĩ.

Bạn cần đưa con đi cấp cứu nếu bé có các triệu chứng dị ứng nghiêm trọng như: Sưng môi, miệng hoặc cổ họng, khó thở, lơ mơ, mất ý thức…

Cách phòng ngừa dị ứng sữa cho trẻ

Khi trẻ bú mẹ

Trẻ sơ sinh đang bú mẹ bị dị ứng sữa (có các triệu chứng kể trên), mẹ hãy giảm ăn, uống các sản phẩm từ sữa bò. Hãy đọc nhãn thực phẩm một cách cẩn thận.

Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng về việc tìm kiếm nguồn thay thế canxi và các chất dinh dưỡng quan trọng khác nếu con bạn không thể dùng sữa.

Nếu bé yêu dùng sữa công thức

Nếu bé có triệu chứng dị ứng sữa, bác sĩ có thể tư vấn cho cha mẹ để chuyển sang loại công thức sữa thủy phân toàn phần. Trong đó, các protein bị phá vỡ thành các đoạn rất ngắn ít có khả năng gây phản ứng dị ứng.

Cha mẹ đừng nên cố gắng để tạo ra công thức sữa riêng. Các công thức sữa thương mại đã được chấp thuận của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phải trải qua quá trình kiểm tra rất nghiêm ngặt mới được sản xuất.

Bạn cần lưu ý, các loại sữa được cho là an toàn cho trẻ lớn khi bị dị ứng sữa (sữa gạo, sữa hạnh nhân, hoặc nước cốt dừa...) không thích hợp cho trẻ sơ sinh. Bé tốt nhất cần được bú mẹ hoàn toàn.

Tiến sĩ Bác sĩ Phạm Diệp Thùy Dương

Giảng viên Bộ môn Nhi - Đại học Y dược TP.HCM