Tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, trong đó Bắc Ninh là địa phương dẫn đầu với mức chênh lệch lên tới 119,6 bé trai trên 100 bé gái.
Thông tin này được nêu trong Báo cáo quốc gia đầu tiên về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2021-2024, công bố vào cuối tháng 4.
Báo cáo do Cục Thống kê xây dựng trên cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc, với sự hỗ trợ của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) và Tổ chức Y tế công cộng (VS).
Theo đó, tỷ số giới tính khi sinh vốn phản ánh sự cân bằng tự nhiên giữa trẻ trai và trẻ gái lúc chào đời, với ngưỡng chuẩn sinh học dao động từ 104 đến 106 bé trai trên 100 bé gái. Khi tỷ lệ này vượt quá mức 106, điều đó cho thấy có sự can thiệp có chủ đích vào quá trình sinh nở, khiến tỷ số bị lệch khỏi giới hạn sinh học bình thường.
Trên thực tế, thực trạng vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam đã được phát hiện qua các cuộc điều tra biến động dân số hằng năm. Dù Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách và giải pháp nhằm kiểm soát tình trạng này, nhưng kết quả vẫn chưa đạt được như kỳ vọng. Từ năm 2021 đến 2024, tỷ số này lần lượt là 109,5; 109,7 và 110,7 bé trai trên 100 bé gái, liên tục vượt xa mức tự nhiên.
Tình trạng này chủ yếu tập trung tại các tỉnh phía Bắc, đặc biệt vùng Đồng bằng sông Hồng với 10/11 tỉnh có tỷ lệ trên 110, nổi bật là Bắc Ninh, tiếp theo là Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1) và Hưng Yên (116,7). Một số tỉnh miền Trung du, miền núi phía Bắc cũng ghi nhận tỷ lệ cao như Bắc Giang (116,3), Sơn La (115), Lạng Sơn (114,5), Phú Thọ (113,6). Trong khi đó, các địa phương phía Nam có tỷ số giới tính khi sinh tiệm cận mức cân bằng tự nhiên hoặc chỉ chênh lệch nhẹ, dao động từ 105 đến 108.
Báo cáo cũng đưa ra các phát hiện quan trọng về xu hướng sinh, tử và kết hôn. Tổng tỷ suất sinh Việt Nam trong những năm gần đây (giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2024) khá thấp, năm 2021 là 1,83 con/phụ nữ, năm 2023 tăng lên là 1,86 con/phụ nữ nhưng đến năm 2024 lại giảm, chỉ còn khoảng 1,84 con/phụ nữ.
Con số này thấp hơn đáng kể so với mức sinh thay thế 2,1 con/phụ nữ. Trên thực tế, mức sinh của Việt Nam có thể cao hơn và gần tương ứng với kết quả điều tra thống kê mà Cục Thống kê công bố nếu điều chỉnh theo mức độ đầy đủ của việc đăng ký khai sinh. Tuy nhiên, mức sinh 1,8 đến 1,9 con/phụ nữ vẫn là mức sinh thấp, và xu hướng này dự báo có thể tiếp tục duy trì trong những năm tiếp theo nếu Việt Nam không sớm ban hành những chính sách khuyến khích sinh phù hợp.
Hiện nay, tuổi trung bình khi sinh con của phụ nữ cũng đang có dấu hiệu tăng dần từ năm 2021 đến nay. Độ tuổi trung bình của mẹ khi sinh con hiện nay là khoảng 28 đến 29 tuổi. Năm 2021, tuổi trung bình khi sinh con của phụ nữ là 28,4 tuổi; đến năm 2024, số liệu này là 28,8 tuổi, tăng 0,4 tuổi sau 3 năm. Đây là một bằng chứng bổ sung để khẳng định rằng, phụ nữ Việt Nam đang ngày càng có xu hướng sinh con muộn hơn.
Để giải quyết những vấn đề này, Việt Nam đặt mục tiêu đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, dưới 109 bé trai/100 bé gái vào năm 2030. Các chuyên gia nhấn mạnh cần thay đổi nhận thức và hành vi của người dân, khuyến khích sinh con theo quy luật tự nhiên. Đồng thời, cần xây dựng chính sách hỗ trợ nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình, cộng đồng, xã hội.
Bên cạnh đó, cần thực thi nghiêm các quy định pháp luật về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, đồng thời khuyến khích sinh hai con, đặc biệt là bé gái, để cân bằng tỷ lệ giới tính.
