Áp lực kinh tế chốn đô thị
Trước hết, áp lực kinh tế là yếu tố quan trọng không thể bỏ qua.
Vợ chồng Châu Mỹ, sống tại Hoàng Mai, Hà Nội kết hôn và cùng nhau lập nghiệp ở thủ đô. Mặc dù tổng thu nhập hàng tháng của họ hơn 30 triệu đồng nhưng họ chỉ còn lại rất ít khi phải đối mặt với các khoản vay mua nhà, vay mua ô tô và chi phí hàng ngày cao.
Khi cân nhắc việc có con, Mỹ nghĩ rằng chỉ riêng việc bỉm sữa cho con cũng đến hàng triệu đồng mỗi tháng, cộng với các chi phí giáo dục trong tương lai, chẳng hạn như các lớp học sở thích và lớp dạy kèm khiến đôi vợ chồng cảm thấy áp lực.
Gián đoạn nghề nghiệp
Gián đoạn phát triển nghề nghiệp cũng là một trong những nguyên nhân khiến phụ nữ e ngại.
Chị Thu Thủy, sống tại Cầu Giấy từng làm việc trong một công ty nổi tiếng và đang trên đà thăng tiến trong sự nghiệp. Tuy nhiên, chị phải nghỉ thai sản sau khi mang thai. Khi quay trở lại nơi làm việc, chị nhận thấy những dự án quan trọng mà mình phụ trách đã được giao cho người khác, cơ hội thăng tiến cũng vuột mất. Chính sự không chắc chắn và thất vọng về nghề nghiệp này khiến nhiều phụ nữ do dự khi có con.
Sợ đối mặt với trầm cảm sau sinh
Không thể bỏ qua tác động về thể chất và tâm lý của việc sinh con đối với phụ nữ. Trầm cảm sau sinh là một vấn đề tâm lý phổ biến. Số liệu cho thấy tỷ lệ mắc trầm cảm sau sinh trong những năm gần đây là 15 - 30%.
Một cuộc khảo sát của Pháp về tình trạng tâm lý của các “bà mẹ mới sinh” ở nước này cho thấy khoảng 16,7% số người được hỏi gặp rắc rối vì trầm cảm sau sinh, và hơn một phần tư số người được hỏi mắc chứng lo âu đã chứng minh rằng trong tuần đầu tiên sau khi sinh, khoảng 50 - 75% phụ nữ sẽ có triệu chứng trầm cảm nhẹ và 10 - 15% bà mẹ có thể bị trầm cảm sau sinh. Tỷ lệ rối loạn trầm cảm trong vòng một tháng sau khi sinh cao hơn gấp 3 lần.
Theo báo cáo của các phương tiện truyền thông, 60 - 80% phụ nữ sẽ trải qua “tâm trạng trầm cảm” ở các mức độ khác nhau khi mang thai và sau sinh, và gần 20% phụ nữ sẽ mắc chứng “trầm cảm lâm sàng”.
Sự xuất hiện của trầm cảm sau sinh bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Ví dụ, khi mang thai và sinh nở, môi trường nội tiết trong cơ thể thay đổi rất nhiều, đặc biệt là trong vòng 24 giờ sau khi sinh. Sự thay đổi nhanh chóng về nồng độ hormone trong cơ thể là cơ sở sinh học của chứng trầm cảm sau sinh.
Ngoài ra, những bà mẹ có tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần, đặc biệt là những người có tiền sử gia đình mắc bệnh trầm cảm thì tỷ lệ trầm cảm sau sinh cao hơn.
Tâm lý trước khi sinh cũng liên quan đến sự khởi phát của các biến chứng trầm cảm trong và sau sinh, đẻ khó, chuyển dạ muộn, sử dụng công nghệ hỗ trợ sinh sản, giai đoạn đầu chuyển dạ kéo dài, sinh thường qua đường âm đạo, phẫu thuật,... đều có thể gây căng thẳng cho người mẹ.
Sự sợ hãi dẫn đến căng thẳng về thể chất và tâm lý gia tăng và gây ra trầm cảm sau sinh. Những bà mẹ có bệnh tật hoặc khuyết tật về thể chất cũng dễ bị trầm cảm sau sinh. Đặc biệt, nhiễm trùng và sốt có ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của chứng trầm cảm sau sinh.
Không thể đánh giá thấp các yếu tố tâm lý xã hội, bao gồm đặc điểm tính cách của người mẹ, thiếu chuẩn bị tâm lý trước khi sinh, thích nghi sau sinh không tốt, tâm trạng kém sau sinh, thiếu ngủ, mệt mỏi quá mức vì chăm con, tuổi mẹ trẻ, vợ chồng bất hòa, thiếu sự hỗ trợ của xã hội, kinh tế gia đình, tình trạng của bé… đều có liên quan chặt chẽ đến việc xảy ra trầm cảm sau sinh.
Xã hội của chúng ta có thực sự lắng nghe phụ nữ trong khi khuyến khích sinh sản không? Họ có được cung cấp đầy đủ sự đảm bảo về vật chất, hỗ trợ chuyên môn và chăm sóc tâm lý không?
Tâm lý không sinh con hoặc chỉ sinh một con của phụ nữ thành thị đang ngày càng gia tăng. Đặc biệt, cần thay đổi quan niệm việc sinh con không còn là chuyện riêng của mỗi gia đình mà là vấn đề phát triển kinh tế - xã hội, bởi khi mức sinh thay thế ngày càng thấp thì tỷ lệ dân số già sẽ tạo ra áp lực ngày càng tăng đối với hệ thống an sinh xã hội dành cho người cao tuổi như lương hưu, bảo hiểm y tế, chế độ trợ cấp xã hội, chế độ chăm sóc sức khỏe, vui chơi, giải trí....
Chỉ khi chúng ta thực sự hiểu và giải quyết được những lo lắng của phụ nữ về vấn đề sinh sản thì nhiều phụ nữ mới có thể dũng cảm đón chào sự sống mới. Sinh con phải là sự lựa chọn đầy hy vọng và hạnh phúc, không nên trở thành nỗi sợ hãi và gánh nặng đối với người phụ nữ.
