Sắn dây hay còn được gọi là cát căn, cam cát căn, phấn cát hay củ dây. Sắn dây có 2 bộ phận được dùng làm thuốc là rễ củ (còn gọi là cát căn) và hoa (còn gọi là cát hoa). Trong đó, bộ phận quan trọng nhất là cát căn.
Thông thường, cát căn sẽ được thu hái từ cuối tháng 10 và kéo dài cho đến tháng 3 - 4 năm sau. Khi thu hái người ta thường lấy rễ rửa sạch, bóc lớp vỏ giấy bên ngoài, cắt thành từng khúc dài 10 - 15cm rồi đem đi phơi hoặc sấy khô. Nếu muốn chế thành bột sẽ đem đi giã nhỏ, gạn lấy tinh bột, lọc đi lọc lại nhiều lần và phơi khô.
Dược tính và công dụng nổi bật từ bột sắn dây
Từ lâu cát căn đã được xem là vị thuốc quý và được ghi trong Dược điển Việt Nam năm 2002.
Theo tài liệu cổ có ghi: Cát căn vị ngọt, cay, tính bình. Hoa sắn dây vị ngọt, tính bình. Vào 2 kinh tỳ và vị. Có tác dụng giải cơ, thoái nhiệt, sinh tân, chỉ khát. Hoa sắn dây giải độc. Dùng chữa biểu chứng miệng khát, nhức đầu, tiết tả, lỵ ra máu, đâu chẩn sơ khởi.
Ngoài ra, cát căn còn được biết đến là vị thuốc chữa sốt, làm cho ra mồ hôi, chữa bệnh sốt khát nước, nhức đầu và lỵ ra máu.
Đối với cát căn có thể sử dụng mỗi ngày với liều lượng từ 8-20g dưới dạng thuốc sắc. Dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác đều có chung liều lượng kể trên.
Trong cuốn "Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của cố GS Đỗ Tất Lợi có ghi thêm về tác dụng giải nhiệt của cát căn: Cho thỏ gây sốt uống dịch chiết cát căn bằng cồn etylic với liều 2g/kg thể trọng thấy tác dụng giảm sốt rõ rệt.
Bột sắn dây được xem là vị thuốc giải nhiệt, hạ sốt an toàn mà hiệu quả vì có tác dụng giải nhiệt, gây ra mồ hôi, khi mới mắc cảm công hiệu giải nhiệt rất tốt.
Bột sắn dây được xem là vị thuốc giải nhiệt, hạ sốt an toàn mà hiệu quả vì có tác dụng giải nhiệt, gây ra mồ hôi, khi mới mắc cảm công hiệu giải nhiệt rất tốt. Ảnh minh họa: Internet
Một số bài thuốc từ cát căn
- Hạ sốt đơn giản: Lấy 5 muỗng lớn bột sắn dây, cùng một ít mật ong, thêm vào 6 muỗng lớn nước chín. Thêm nước nóng từ từ, cho đến khi thấy dễ uống thì thôi.
- Chữa sốt trẻ nhỏ: Cát căn 20g, thêm 200ml nước sắc còn 100ml cho trẻ uống trong ngày.
- Chữa cảm mạo phát sốt: Cát căn 8g, ma hoàng 5g, quế chi 4g, đại táo 5g, thược dược 4g, sinh khương 5g, cam thảo 4g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Ngoài ra, cát căn còn có thể dùng chữa ngộ độc thức ăn và ngộ độc rượu vô cùng hiệu quả
- Ngộ độc thức ăn, đại tiện ra máu do ăn phải đồ nóng, độc: Củ sắn dây tươi, ngó sen tươi 2 thứ giã nát, vắt lấy 500ml nước cốt mỗi thứ, hòa đều, uống dần.
- Ngộ độc rượu: Hoa sắn dây 30g, hoàng liên 4g, hoạt thạch 30g (thủy phi), bột cam thảo 15g; tán thành bột mịn, trộn với nước, hoàn thành viên, mỗi lần uống 3g, chiêu thuốc bằng nước mát.
