Khi thời tiết chuyển mùa từ đông sang xuân, ẩm thấp, mưa lạnh, người già và trẻ em thường mắc bệnh viêm phổi do sức đề kháng kém. Triệu chứng chủ yếu là rét run rồi sốt cao 39-40oC, mạch nhanh, má đỏ, môi thâm, khó thở, toát mồ hôi. Theo Đông y, viêm phổi là loại phong ôn thuộc phạm trù ôn bệnh, nguyên nhân do chính khí hư, tà khí nhập vào phế làm phế mất tuyên thông, sinh khí nghịch thành ho, khó thở, cánh mũi phập phồng. Nhiệt tà nhiễm phế làm bế tắc sốt cao. Nếu phế nhiệt chuyển xuống trường vị gây đau bụng, đại tiện lỏng, buồn nôn. Xin giới thiệu một số món ăn - nước uống tốt cho người bệnh viêm phổi.
Món ăn
Cháo bách hợp, tang bạch bì: bách hợp 3g, tang bạch bì 3g, khoản đông hoa 3g, hạt củ cải 2g. Tất cả cho vào nồi, đổ 200ml nước, đun sôi sắc còn 100ml, chắt ra bát rồi đun lần thứ 2, lấy nước 2 lần hòa chung, cho vào nồi cùng với gạo 100g đã vo sạch và đường phèn nấu cháo. Ngày 1 bát chia ăn 2 lần vào sáng và tối. Ăn liên tục dài ngày. Công hiệu: mát phổi giảm ho, trị viêm phổi trẻ em, ho có đờm, họng đau mũi khô. Lưỡi tưa vàng mỏng.
Cháo sữa đậu: sữa đậu 500g, gạo lức 50g, đường cát vừa đủ. Đổ sữa đậu vào nấu chung với gạo đã vo sạch, đun to lửa cho sôi rồi đun nhỏ lửa nấu thành cháo loãng, thấy có váng cháo nổi là được, cho đường vào. Ăn lúc nóng vào buổi sáng và tối. Công hiệu: bổ hư chỉ khái, trị viêm phổi trẻ em.
Cháo xuyên bối mẫu: xuyên bối mẫu 5g, đường phèn 50g, gạo lức 500g. Gạo vo sạch cho vào nồi với nước 1 lít, nấu thành cháo đổ ra bát. Xay nhỏ xuyên bối mẫu thành bột, cho vào bát cháo với đường phèn, trộn đều. Ăn nóng ngày 2-3 lần. Bệnh khỏi cần ăn tiếp 2-3 ngày nữa. Công hiệu: mát phổi, giảm ho, tiêu đờm, trị viêm phổi.
Canh vịt trắng nấu ý dĩ, hạnh nhân, đào nhân: vịt trắng 1 con (khoảng 1.500g), ý dĩ tươi 50g, hạnh nhân 30g, đào nhân 30g, muối, hành, gừng, rượu trắng mỗi thứ một ít. Vịt làm sạch, bỏ phủ tạng; các vị khác giã nhỏ để riêng từng thứ nhồi vào bụng vịt, đặt vào nồi, cho rượu, gừng, hành, nước vừa đủ, đun to lửa cho sôi rồi nhỏ lửa hầm tới chín nhừ cho muối gia vị là được. Ăn kèm trong bữa ăn. Công hiệu: thanh nhiệt trừ ho, viêm phổi.
Canh ếch nấu bí ngô: ếch 250g, bí đỏ 500g, tỏi 60g, hành 15g. Ếch lột da, bỏ ruột, rửa sạch, thái miếng; tỏi bóc vỏ ngoài; bí đỏ rửa sạch. Tất cả cho vào nồi, nước vừa đủ, đun to lửa tới sôi, rồi đun nhỏ lửa hầm 30 phút, cho hành, gia vị là được. Ăn kèm trong bữa ăn. Công hiệu: thanh nhiệt giải độc hóa đờm, trị viêm phổi, phế ung, giãn phế quản đau trong ngực.
Nước uống
- Bọ mắm 100g, mã đề tươi 50g, rau ngót 50g, lá dâu 5g, hạt cải canh 10g, rau má 50g, kim ngân 20g. Đổ nước ngập thuốc sắc còn một nửa, chia uống ngày 2 lần.
- Lá sen cạn 30g, rau khúc 20g, lá tỳ bà 20g, nhân hạt mơ 10g, lá trắc bá 30g. Sắc nước uống như bài trên.
- Thiên nam tinh 12g, phòng phong 12g, tề thái 12g, cốt khí 12g, sâm bố chính 16g, cát cánh 12g, câu kỷ 16g, hoàng cầm 12g, trần bì 10g, cam thảo 10g. Sắc uống ngày 1 lần.
- Nhân sâm 12g, bạch cập 12g, dâm dương hoắc 12g, tử uyển 12g, ngũ vị tử 12g, mạch môn 12g, hạnh nhân 12g, ngưu bàng tử 10g. Sắc xong hòa a giao 8g, tam thất bột 4g, uống ngày 1 lần.
- Sài đất 40g, sâm đại hành 16g, hồng hoa 12g, hoài sơn 20g, đảng sâm 12g, phục linh 12g, mạch môn 12g, bách hợp 12g, hạnh nhân 8g, bối mẫu 12g, chích cam thảo 8g. Sắc uống.
Lưu ý: Khi thời tiết chuyển mùa, cần tích cực phòng bệnh không để xảy ra viêm họng, viêm phổi, cảm cúm, nhất là trẻ em và người cao tuổi, người có bệnh suy tim, bệnh phổi. Thường xuyên ăn các món ăn có tác dụng chống viêm nhiễm đường hô hấp như rau cải xoong, cà chua, cà rốt, diếp cá, bắp cải, húng chanh, mã đề, rau ngót, rau cần tây, rau sam, mướp đắng, sả, bông súng… Mỗi lần dùng vài ba loại rau chế biến, luộc, nấu canh, xào tôm thịt ăn hoặc giã nhuyễn vắt nước cốt pha ít đường uống.
