Cây xấu hổ còn có tên gọi khác là cây mắc cỡ, cây thẹn, cây trinh nữ, hàm tu thảo. Cây có tên khoa học là Mimosa pudica L, thuộc họ đậu. Ở nước ta, cây xấu hổ mọc hoang ở khắp nơi, đặc biệt là những nơi đất trống, ven đường...

Theo BSCKII.Huỳnh Tấn Vũ, Trưởng đơn vị khám ban ngày, Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM (Cơ sở 3), cây xấu hổ là loài mọc dại nhưng có những dược tính làm thuốc ít người biết tới. Tất cả các bộ phận của cây xấu hổ đều có thể sử dụng được. Cành và lá cây được thu hái vào mùa khô, rễ cây được đào quanh năm.

Nghiên cứu khoa học đã chỉ ra dịch chiết xuất từ rễ cây xấu hổ chứa minosa có khả năng ức chế sự hoạt động của các men hyaluronidase và protease có trong nọc độc của các loài rắn. Nước chiếc xuất từ lá khô của cây xấu hổ có khả năng chống trầm cảm.

Theo y học cổ truyền, cây xấu hổ có vị ngọt, se, tính hơi hàn, có ít độc, quy kinh vào phế. Rễ cây xấu hổ được dùng để chữa bệnh đau nhức xương khớp, sốt rét, kinh nguyệt không đều. Hạt cây dùng để trị hen suyễn và gây nôn. Lá cây xấu hổ được sử dụng để làm thuốc ngủ và dịu thần kinh.

Bác sĩ Huỳnh Tấn Vũ cho biết cây xấu hổ có tác dụng chữa được nhiều bệnh như đau nhức xương khớp, chân tay tê bại, đau lưng, suy nhược thần kinh, mất ngủ... nên được áp dụng rất nhiều trong các bài thuốc khác nhau.

Người đau lưng, nhức mỏi gân sử dụng rễ cây xấu hổ 20 -30g rang lên sau đó tẩm rượu rồi lại sao vàng, đem đi sắc lấy nước với rễ cúc tần 20g, bưởi bung 20g, rễ đinh lăng 10g, cam thảo dây 10g.

Người đau nhức xương khớp dùng rễ cây xấu hổ phơi khô lấy khoảng 120g đem rang lên sau đó tẩm rượu có nồng độ từ 30 – 40 độ rồi lại đem rang cho khô. Sau khi rang xong, đem sắc với 600ml nước đến khi còn khoảng 300ml thì chia thành 3 lần uống cho 1 ngày.

Không chỉ rễ cây xấu hổ có tác dụng dược lý làm thuốc mà lá và thân cây cũng là vị thuốc quý tốt cho gan, chữa suy nhược thần kinh mất ngủ, cao huyết áp.

Theo bác sĩ Vũ, cây xấu hổ có tác dụng bảo về gan. Bài thuốc được gợi ý là 40g cây xấu hổ sắc nước uống hằng ngày. Người bị zona lấy lá cây xấu hổ giã nát và đắp vào vị trí cần chữa trị.

Ngoài ra, dưới đây là một số bài thuốc khác từ cây xấu hổ:

- Chữa huyết áp cao: Dùng các dược liệu gồm trinh nữ 6g, hà thủ ô 8g, trắc bá diệp 6g, bông sứ cùi 6g, câu đằng 6g, tang ký sinh 8g, đỗ trọng 6g, lá vông nem 6g, hạt muồng ngủ 6g, kiến cò 6g, địa long 4g đem đi sắc nước uống. Hoặc có thể tán thành bột để vo viên uống hằng ngày.

- Chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ: Dùng cây xấu hổ 15g, cúc bạc đầu 15g, me đất 30g đem đi sắc nước uống hằng ngày vào buổi tối.

- Chữa viêm phế quản mạn tính: Cây xấu hổ 30g, rễ lá cảm 16g đem đi sắc nước uống 2 lần mỗi ngày.

Lưu ý: Cây xấu hổ không được sử dụng cho người bị suy nhược cơ thể, người bị hàn và đặc biệt phụ nữ có thai.