Ô nhiễm không khí là gì?

Ô nhiễm không khí là hiện tượng thành phần trong không khí có nhiều thay đổi, không khí chứa nhiều các chất độc hại, khói bụi, làm giảm tầm nhìn, khí hậu thay đổi, hậu quả chủ yếu của ô nhiễm không khí rất nguy hiểm, tác động đến sức khỏe, gây hại cho hệ động thực vật, phá hủy môi trường tự nhiên.

Ô nhiễm không khí luôn tồn tại xung quanh chúng ta và rất khó để tránh khỏi, kể cả đối với những người đang sống ở những khu vực phát triển nhất. Nồng độ khói bụi nhìn thấy được trong không khí không thể phản ánh được mức độ trong lành của môi trường sống.

Trên khắp thế giới, môi trường ở cả thành phố hay vùng quê đều có các chất ô nhiễm độc hại trong không khí vượt quá giá trị chất lượng không khí trung bình mà WHO khuyến nghị. 

Ở khu vực châu Âu, gần như mọi công dân đều bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí. Hàng năm, hơn 90% người dân phải tiếp xúc với nồng độ những hạt bụi mịn ngoài trời cao hơn các chỉ tiêu về chất lượng không khí WHO đưa ra.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 6 tác nhân gây ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe người bao gồm:

• Oxit nitơ (NOx).
• Oxit lưu huỳnh (SOx).
• Cacbon monoxit (CO).
• Chì.
• Ozon tầng mặt đất.
• Các hạt vật chất khí quyển lơ lửng.

Trong số đó, các hạt bụi mịn với kích thước nhỏ hơn 2,5 micron (PM 2.5) đáng được bận tâm nhất, vì chúng có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, ảnh hưởng đến cả hệ hô hấp và hệ thống mạch máu. Tác hại ô nhiễm không khí ảnh hưởng tình trạng sức khỏe của con người có nghiêm trọng hay không sẽ tùy thuộc vào mức độ và thời gian tiếp xúc với không khí ô nhiễm.

Các nguồn gây ô nhiễm không khí

Nguyên nhân đến từ tự nhiên

Nguồn ô nhiễm không khí có thể đến từ trong tự nhiên. Có thể kể tới như:

• Bụi không khí từ nơi có diện tích lớn hay thảm thực vật thưa thớt, điển hình là những nơi gần sa mạc hay hoang mạc.
• Quá trình tiêu hóa thức ăn của động vật sản sinh ra khi Metan.
• Khí Radon từ sự phân rã phóng xạ trong lớp vỏ trái đất. Khí Radon là nguyên nhân thường gặp thứ hai gây ra ung thư phổi, sau hút thuốc. Đặc biệt, loại khí này không màu, không mùi, rất khó phát hiện
• Khói bụi, carbon monoxit từ cháy rừng
• Hoạt động núi lửa, tạo ra lưu huỳnh, khí clo và tro bụi.

Các hoạt động sản xuất công nghiệp

• Các hoạt động công nghiệp sẽ sinh ra lượng khói bụng khổng lồ, được thải trực tiếp vào không khí. Kèm theo đó là các chất khí được tạo ra trong quá trình đốt nhiên liệu như CO2, CO, SO2, NOx, muội than…
• Các hoạt động ngành công nghiệp quân sự cũng có tác động đáng kể tới ô nhiễm không khí như khí độc, vũ khí hạt nhân, các chất hóa học…

Các hoạt động giao thông

• Động cơ trong quá trình hoạt động đã tạo ra các khí gây độc hại trực tiếp tới sức khỏe con người như CO, CO2, SO2, NOx, Pb, CH4. Khói bụi cuốn theo quá trình di chuyển của các phương tiện cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm không khí.
• 60 – 70% bụi siêu mịn PM 2.5 được tạo ra từ xe máy, ô tô. Chúng có kích thước nhỏ bằng 1/30 lần sợi tóc và vô cùng nguy hiểm, dễ đi sâu vào máu, phổi thôi qua đường hô hấp và gây ra các tác hại ô nhiễm không khí đến sức khỏe con người.

Quá trình sinh hoạt của con người

• Chủ yếu là quá trình đun nấu, sử dụng các nguyên liệu đốt.
• Hút thuốc lá, sử dụng bia rượu…
• Việc vứt rác bừa bãi, bảo quản thức ăn không tốt, sử dụng các chất tạo mùi…
• Một số loại hoa tạo nhiều phấn hay mùi mạnh như hoa sữa, hoa ly… được trồng ở nhiều nơi
• Các hoạt động nông nghiệp như sử dụng thuốc trừ sâu
• Sự lây lan và phát triển một số dịch bệnh về đường hô hấp trong khu dân cư như cúm, lao…

Tác hại của ô nhiễm không khí là gì?

Ô nhiễm không khí hiện được xem là mối đe dọa sức khỏe môi trường lớn nhất thế giới. Một nửa dân số trên thế giới không được tiếp cận với nhiên liệu hoặc công nghệ sạch, 9/10 người trong số này đang phải hít không khí ô nhiễm và có đến 7 triệu người bị giết chết mỗi năm vì ô nhiễm không khí.

Tác hại ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe con người là rất nghiêm trọng, tương đương với tác hại của việc hút thuốc lá, và cao hơn nhiều so với tác động từ thói quen ăn quá nhiều muối. 

Cụ thể, 1/3 số ca tử vong do đột quỵ, ung thư phổi và các bệnh tim mạch là do ô nhiễm không khí. Các chất ô nhiễm cực nhỏ trong không khí có thể lọt qua hệ thống miễn dịch của cơ thể, xâm nhập sâu vào hệ hô hấp và tuần hoàn, sau đó dần ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của phổi, tim và não của con người.

Ô nhiễm không khí vừa là nguyên nhân hình thành, vừa là yếu tố làm trầm trọng thêm một số bệnh, từ hen suyễn cho đến bệnh tim mạch, ung thư phổi, phì đại tâm thất, bệnh Alzheimer và Parkinson, biến chứng tâm lý, tự kỷ, bệnh võng mạc... 

Các hạt bụi mịn và siêu mịn - một trong những thành phần chính của không khí ô nhiễm, đã được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế xếp vào nhóm chất gây ung thư cho con người.

Tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe con người đang ngày càng được quan tâm khi các nghiên cứu đã chứng minh có mối liên hệ giữa một số bệnh nghiêm trọng giữa các nhóm tuổi khác nhau và ô nhiễm không khí. Chẳng hạn như:

• Biến chứng thần kinh và tâm lý.
• Kích ứng mắt.
• Các bệnh ngoài da.
• Các bệnh mãn tính lâu dài như tiểu đường, ung thư...
• Ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của thai nhi, khiến bé bị sinh non, sinh nhẹ cân.

Theo ước tính gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới, việc tiếp xúc với không khí ô nhiễm là một yếu tố rủi ro đối với vài căn bệnh nguy hiểm hơn những gì chúng ta từng nghĩ trước đây. Ô nhiễm không khí là tác nhân lớn nhất dẫn đến gánh nặng bệnh tật có nguồn gốc từ môi trường.

Không khí bị ô nhiễm không chỉ khiến con người đối mặt với các căn bệnh nguy hiểm mà ngay cả các sinh vật tồn tại trong môi trường đó cũng sẽ bị tiêu diệt. Môi trường chứa quá nhiều khói bụi và các chất độc sẽ khiến thảm thực vật héo mòn, động vật cũng dần vị tiêu diệt, hệ sinh thái dần dần cạn kiệt. Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến thực vật và động vật rất nghiêm trọng, khiến chúng ngày càng lụi tàn và cạn kiệt.

Ô nhiễm môi trường kéo theo nhiều hệ lụy nguy hại, tác động lên mọi lĩnh vực kinh tế lẫn đời sống thường nhật, làm kinh tế ngày càng kiệt quệ, xã hội trở nên rối ren. Ô nhiễm môi trường, không khí chứa đầy khói bụi và các chất độc hại, các hiện tượng cực đoan ngày càng phổ biến khiến thiên nhiên và các công trình bị phá hủy.

Các công trình xây dựng nhanh chóng xuống cấp, kim loại nhanh gỉ sét, bê tông nhanh nứt nẻ và bị ăn mòn. Các sản phẩm dễ bị các tác nhân tồn tại trong không khí phá hủy, màu sắc nhanh chóng bị xóa nhòa, bề mặt sản phẩm bị mài mòn, các chất liệu từ nhựa mất đị độ bền, trở nên khô cứng và dễ bị hư hỏng.

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng toàn cầu, nó là nguyên nhân chính khiến khí hậu trên thế giới thay đổi, nhiệt độ biến đổi, thế giới ngày một nóng lên. Ô nhiễm môi trường gây ra hiệu ứng nhà kính, tầng ozon bị suy giảm, gây nên các hiện tượng khí hậu cực đoan. Hạn hán, mưa acid, lũ lụt và bão tố xuất hiện ngày càng phổ biến, đe dọa sự sống trên toàn cầu.

Các biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí

Dọn dẹp cải thiện môi trường sống xung quanh

Bắt đầu từ những việc làm nhỏ nhất, mỗi một cá nhân hãy tự cải thiện môi trường sống xung quanh mình thật sạch sẽ. Dọn sạch rác thải, trồng thật nhiều cây xanh, tích cực xây dựng lối sống xanh.

Bắt đầu sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường, sử dụng đồ tái chế, không sử dụng đồ nhựa.

Sử dụng các máy lọc không khí trong nhà, nơi làm việc

Một môi trường sống và làm việc sạch thoáng sẽ bảo vệ sức khỏe của các bạn luôn an toàn, chất lượng cuộc sống nhờ đó cũng được nâng cao. Trang bị máy lọc không khí chất lượng tại nơi ở và chỗ làm sẽ tạo cho bạn một không gian thoáng mát, sạch sẽ, an toàn. 

Để tránh phải hít phải những chất độc hại, khói bụi đang tồn tại trong không khí thì cách tốt nhất mỗi một cá nhân nên biết cách bảo vệ bản thân bằng cách đeo khẩu trang chống bụi bẩn khi ra ngoài.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Hậu quả chủ yếu của ô nhiễm không khí là khôn lường vì vậy hãy thường xuyên đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, nắm rõ tình hình sức khỏe của bạn thân để kịp thời có những tác động kịp thời, giúp sức khỏe luôn an toàn.

Tóm lại, tác hại ô nhiễm không khí đối với con người là rất nghiêm trọng. Tuy nhiên, tình trạng này ngày một gia tăng, do đó bản thân mỗi con người phải có ý thức được việc làm của mình để bảo vệ không khí nói riêng và Trái Đất nói chung để phòng chống lại tác hại của sự ô nhiễm.