Tại dự thảo Luật Dân số, Bộ Y tế đề xuất nhiều giải pháp nhằm giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.
Cần hơn 151 tỉ đồng mỗi năm
Nhằm giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, dự thảo Luật Dân số quy định cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức (trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính); đưa nội dung không trọng nam hơn nữ, không lựa chọn giới tính khi sinh vào cộng đồng dân cư; ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với những gia đình chỉ sinh 2 con gái...
Bộ Y tế đề xuất ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với những gia đình chỉ sinh 2 con gái. Ảnh minh hoạ: TT
Riêng đối với ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với những gia đình chỉ sinh 2 con gái, mỗi năm có khoảng 385.000 trẻ sinh ra là con thứ 2. Giả định tính theo tỉ số giới tính khi sinh năm 2024 là 111,4 bé trai/100 bé gái, thì có 182.119 trẻ là con thứ 2 có giới tính nữ.
Như vậy, hằng năm số gia đình sinh con thứ 2 là con gái là 182.119 gia đình.
Giả định mức sinh sẽ tăng sau khi có Pháp lệnh Dân số (sửa đổi) trao quyền các cặp vợ chồng tự quyết định về số con, ước tính khoảng 20% số gia đình có 2 con đều là con gái là khoảng 36.424 gia đình.
Nếu hỗ trợ một lần theo mức lương tối thiểu vùng trung bình là 4,17 triệu đồng/tháng, thì mỗi năm kinh phí cần chi khoảng 151,1 tỉ đồng.
Mất cân bằng giới tính khi sinh là thách thức với phát triển bền vững
Năm 2006, tỉ số giới tính khi sinh của Việt Nam ở mức 109,8 bé trai/100 bé gái sinh ra sống - vượt ngưỡng cân bằng tự nhiên (103-107). Năm 2015 là 112,8 và năm 2024 là 111,4.
Như vậy, tỉ số giới tính khi sinh luôn ở mức cao, dự kiến khó đạt được mục tiêu đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức 111 bé trai/100 bé gái vào năm 2025.
Dự báo, nếu tỉ số giới tính khi sinh vẫn giữ nguyên như hiện nay, Việt Nam sẽ có 1,5 triệu nam giới 15-49 tuổi dư thừa vào năm 2039 và tăng lên 2,5 triệu vào năm 2059.
Theo Bộ Y tế, điều này sẽ dẫn tới nguy cơ phá vỡ cấu trúc gia đình, một bộ phận nam giới sẽ phải kết hôn muộn, không có khả năng kết hôn, gia tăng tình trạng buôn bán phụ nữ, trẻ em gái, mại dâm, bạo hành giới, tội phạm xuyên quốc gia... gây mất ổn định trật tự an ninh, an toàn xã hội.
Cần thêm gần 25 nghìn tỉ đồng cho các chính sách khuyến sinh
Bên cạnh đó, dự thảo Luật Dân số cũng nêu nhiều giải pháp nhằm khuyến khích trực tiếp các cặp vợ chồng sinh thêm con, trong đó có ưu đãi về nghỉ thai sản, tài chính, hỗ trợ chi phí đối với trẻ học mầm non...
Theo Bộ Y tế, các chính sách này sẽ khuyến khích các cá nhân, cặp vợ chồng sinh con và sinh đủ 2 con, bảo đảm mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước; có tác động kéo dài thời gian cơ cấu dân số vàng, tránh được già hoá dân số nhanh.
"Việc được thụ hưởng các chính sách hỗ trợ phù hợp, giảm gánh nặng chi phí cho sinh con và nuôi con sẽ khuyến khích người dân sinh thêm con", Bộ Y tế nhận định.
Nếu thực hiện chính sách trên, mỗi năm khoảng 211.750 phụ nữ sinh con thứ 2 tham gia bảo hiểm xã hội (chiếm khoảng 55% số phụ nữ sinh con thứ 2) được nghỉ thai sản thêm 1 tháng.
Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, năm 2024, mỗi phụ nữ khi sinh 1 con được hưởng trợ cấp thai sản với mức bình quân là 6,2 triệu đồng/tháng.
Dự kiến kinh phí cần để hỗ trợ thêm 1 tháng nghỉ thai sản đối với phụ nữ sinh con thứ 2 có hợp đồng lao động, đóng bảo hiểm xã hội là 211.750 người x 6,2 triệu đồng/người/tháng = xấp xỉ 1.313 tỉ đồng/năm.
Đối với chính sách nam giới được nghỉ thêm 5 ngày khi vợ sinh con thứ 2, ngân sách nhà nước bảo đảm chi trả như sau: 211.750 người x 4,17 triệu đồng/người/tháng : 30 ngày/tháng x 5 ngày nghỉ = xấp xỉ 147,2 tỉ đồng/năm (mức lương chi trả trợ cấp thai sản tạm tính theo mức lương tối thiểu vùng trung bình là 4,17 triệu đồng/tháng).
Theo kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ thời điểm năm 2024 của Tổng cục Thống kê (Bộ Tài chính), ước tính khoảng 1,05 triệu phụ nữ sinh con trong năm. Dự kiến kinh phí hỗ trợ cho phụ nữ khi sinh con do ngân sách nhà nước bảo đảm chi trả như sau: 1,05 triệu phụ nữ x 2 triệu đồng/phụ nữ = 2.100 nghìn tỉ đồng/năm.
Bộ Y tế cũng đề xuất hỗ trợ thêm cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi với mức chi dự kiến 2 triệu đồng/phụ nữ. Ước tính mỗi năm có khoảng 325.000 phụ nữ sinh con thứ 2 trước 35 tuổi. Như vậy, dự kiến kinh phí hỗ trợ thực hiện chính sách này như sau: 325.000 phụ nữ x 2 triệu đồng/phụ nữ = 650 tỉ đồng/năm.
Cùng với đó là các khoản kinh phí cần thiết để hỗ trợ chi phí sinh hoạt, chi phí ăn trưa cho trẻ mầm non, chi phí sàng lọc trước sinh và sơ sinh, khám thai...
Tổng kinh phí chi trả các chính sách trong 1 năm ước tính hơn 24.946 tỉ đồng/năm.
Theo Bộ Y tế, các giải pháp trên giúp người dân được thụ hưởng các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp sinh đủ 2 con và nuôi dạy con tốt. Qua đó, góp phần tăng động lực để họ sinh đủ 2 con, mang lại hạnh phúc cho cặp vợ chồng và nâng cao tuổi thọ khỏe mạnh, đảm bảo nhân lực lao động ổn định kinh tế - xã hội.
"Các khoản hỗ trợ này không chỉ mang ý nghĩa nhân văn còn mang ý nghĩa công bằng về pháp lý. Nhà nước có trách nhiệm chia sẻ chi phí nuôi con đối với cá nhân, cặp vợ chồng", Bộ Y tế nêu rõ.
Căn cứ tình hình hiện nay, Bộ Y tế đề xuất 4 chính sách sẽ triển khai thực hiện ngay khi Luật Dân số có hiệu lực: Thêm 1 tháng nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2; nghỉ thêm 5 ngày làm việc ngoài thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi vợ sinh con thứ 2; chi hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; miễn, giảm chi phí khám thai định kỳ.
Căn cứ tình trạng mức sinh và tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước từng thời kỳ, sẽ áp dụng đồng thời các chính sách và bổ sung các chính sách phù hợp.
