Bệnh lao phổi là gì?

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, số lượng người tử vong ở Việt Nam do mắc bệnh lao ước tính khoảng 12.000 người, con số này cao hơn số người tử vong do tai nạn giao thông cùng kỳ. Mỗi năm, nước ta có gần 126.000 người mắc lao mới, trong đó có hơn 5.000 bệnh nhân kháng thuốc.

Bệnh lao (hay còn gọi là TB) là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lao gây nên. Nếu như vi khuẩn lao xâm nhập vào cơ thể con người, vi khuẩn sẽ xâm nhập ở bất kỳ cơ quan nào đó và sinh sôi đồng thời cơ thể không thể khống chế lại nó, gây ra bệnh lao.

Bệnh lao phổi thường chiếm 80 – 85% bệnh lao và là nguồn gây bệnh cho người xung quanh. Ngoài ra, còn có các bệnh lao khác như lao màng phổi, lao hạch bạch huyết, lao xương khớp, lao màng não, lao ruột…

Nguyên nhân bệnh lao phổi

Bệnh lao là bệnh truyền nhiễm do Trực khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) thuộc họ Mycobacteriaceae gây ra. Trực khuẩn lao có khả năng kháng lại cồn và axit ở nồng độ tiêu diệt vi khuẩn. Trực khuẩn lao có khả năng sống nhiều tuần trong nước đờm, trong rác ẩm và tối, chết ở nhiệt độ 100 độ C/ 5 phút và dễ bị mất khả năng gây bệnh dưới ánh mặt trời.

Bệnh lao phổi có lây không? Không có ổ chứa mầm bệnh trong thiên nhiên hoặc vật trung gian truyền bệnh, người bị bệnh lao phổi chính là nguồn lây bệnh chính.

Bệnh rất dễ lây từ người sang người do lây bằng đường hô hấp. Khả năng lây mạnh trong thời gian chưa được điều trị.

Vi khuẩn lao từ các hạt nước bọt li ti, hoặc trong các hạt bụi nhỏ có đường kính từ 1 đến 5 mm sẽ dễ dàng bị hít vào phổi, xuống tận phế nang và nhân lên, gây bệnh tại phổi. Từ phổi, vi khuẩn có thể qua máu, bạch huyết đến các tạng khác trong cơ thể (hạch bạch huyết, xương, gan, thận,...) và gây bệnh tại các cơ quan đó của cơ thể.

Cứ 1 người bị lao phổi có ho khạc ra vi khuẩn có thể lây cho 10-15 người khác, nhất là trong các quần thể dân cư nhỏ như gia đình, lớp học, trại tập trung... trước khi người bệnh được điều trị.

Khi đã được điều trị bằng thuốc chống lao, khả năng lây bệnh rất thấp. Bệnh có thể gặp bất cứ ở lứa tuổi nào, thời gian nào của cuộc đời. Hay gặp nhất là ở lứa tuổi trẻ, phụ nữ mang thai, cho con bú.

Đặc biệt, bệnh dễ xuất hiện ở những người có nguy cơ cao như mắc các bệnh mạn tính khác như đái tháo đường, nhiễm HIV, điều trị các thuốc ức chế miễn dịch... Bệnh lao là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người nhiễm HIV/AIDS.

Bệnh lao ngoài phổi không có khả năng lây lan cho người khác.

Dấu hiệu bệnh lao phổi

Những triệu chứng lao phổi điển hình như:

• Ho kéo dài trên 3 tuần (ho khan, ho có đờm, ho ra máu) đã dùng thuốc kháng sinh nhưng không thuyên giảm. Đây là dấu hiệu quan trọng nhất của bệnh lao phổi.
• Đau ngực, thỉnh thoảng khó thở.
• Cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, gầy sút.
• Đổ mồ hôi trộm về đêm.
• Sốt nhẹ, ớn lạnh về chiều.

Tuỳ vào cơ địa mỗi người mà dấu hiệu bệnh sẽ khác nhau, nếu bạn có những dấu hiệu trên thì nên đến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra. Đối với người nghi ngờ mắc bệnh, sẽ được bác sĩ tiến hành xét nghiệm soi đờm trực tiếp để tìm vi khuẩn lao hoặc chụp X – quang.

Bệnh lao phổi có nguy hiểm không là thắc mắc của nhiều người. Theo các bác sĩ Bệnh viện Phổi Hà Nội, biến chứng có thể xuất hiện như bệnh cảnh lâm sàng mở đầu hoặc xảy ra trong quá trình tiến triển bệnh. Nếu như không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như:

• Tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi, ho ra máu.
• Sau khi chữa khỏi bệnh vẫn có thể để lại di chứng như suy giảm hô hấp, u nấm phổi, giãn phế quản,… Theo nghiên cứu khoa học, người mắc bệnh lao phổi có tỷ lệ mắc ung thư phổi cao hơn người bình thường.

Phương pháp điều trị bệnh lao phổi

Hầu hết các trường hợp bệnh lao phổi đều có thể chữa khỏi khi được điều trị đúng phương pháp và đúng thuốc. Các pháp đồ điều trị bệnh sẽ do bác sĩ quyết định và người bệnh cần tuân thủ uống thuốc đầy đủ, đúng liều lượng, không được tự ý ngưng thuốc ngay cả khi các triệu chứng bệnh đã biến mất.

Việc điều bệnh lao đòi hỏi người bệnh phải thực hiện đúng theo liệu trình một cách đều đặn. Chỉ cần bạn quên hay tự ý bỏ thuốc cũng sẽ dẫn đến tình trạng lao kháng thuốc, quá trình điều trị sẽ khó khăn hơn.

Hiện nay, bệnh lao phổi có thể chữa khỏi trong vòng 8 tháng theo chương trình Chống lao Quốc gia gồm hai giai đoạn:

• Giai đoạn tấn công (2 tháng) gồm 4 loại thuốc: Ethambutol (hoặc streptomycine), rifampicine, isoniazide, pyrazinamide
• Giai đoạn duy trì (6 tháng) gồm 2 loại thuốc isoniazide và ethambutol.
• Người bệnh cần đến khám lại mỗi tháng 1 lần.

Thuốc chống lao có thể gặp một số tác dụng phụ như buồn nôn, chóng mặt, ngứa…Nếu thấy các dấu hiệu như mờ mắt, vàng da, khó nghe… thì cần ngưng thuốc và đến gặp bác sĩ điều trị để được tư vấn.

Phụ nữ mang thai và cho con bú vẫn có thể uống thuốc điều trị bệnh lao phổi. Tuy nhiên nên đưa con đi khám định kỳ để phát hiện kịp thời những triệu chứng ngộ độc thuốc lao.

Chăm sóc bệnh nhân lao phổi tại nhà

Do bệnh lao phổi là bệnh lây truyền qua đường hô hấp. Vì vậy khi chăm sóc bệnh nhân tại nhà cần chú ý:

• Cách ly người bệnh với những thành viên khác trong gia đình.
• Uống thuốc đều đặn theo chỉ dẫn của bác sĩ, thường sau 2 tuần điều trị sẽ giảm khả năng lây lan cho người khác.
• Mang khẩu trang, che mũi và miệng khi tiếp xúc với người khác. Đặc biệt khi ho và hắt hơi cần che miệng, quay mặt về phía khác.
• Hạn chế đến chỗ đông người, nơi công cộng và tránh tiếp xúc với trẻ em.
• Tất cả vật dụng như giấy lau miệng, khẩu trang phải cho riêng vào túi nilon và bỏ vào thùng rác. Đờm khạc nhổ cho vào giấy và đem đi đốt.
• Giữ vệ sinh phòng ốc sạch sẽ, thoáng mát.
• Người nhà nên đi kiểm tra sức khoẻ định kỳ để phát hiện sớm có bị lây bệnh không.

• Bệnh lao phổi nên ăn gì? Do tác dụng phụ của thuốc điều trị lao nên người bệnh sẽ có cảm giác chán ăn, bị suy giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng. Vì vậy, cần tăng cường chế độ dinh dưỡng cho người bệnh để hỗ trợ quá trình điều trị. Thức ăn hằng ngày bổ sung thêm kẽm để kích thích cảm giác thèm ăn, vitamin A, E, C, khoáng chất, sắt… để tăng cường sức đề kháng. Không sử dụng rượu, bia, thuốc lá trong quá trình điều trị.

Bệnh lao phổi là căn bệnh nguy hiểm, có khả năng lây lan trong cộng đồng cao. Phương pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh là tiêm phòng vắc xin bệnh lao (BCG) ở trẻ em sơ sinh và em bé dưới 1 tháng tuổi. Thực hiện lối sống lành mạnh, vệ sinh nơi ở sạch sẽ và không tiếp xúc với bệnh nhân lao phổi để phòng ngừa bệnh lây lan.