Bệnh tim mạch do xơ vữa (xơ vữa động mạch) là gì?

Bệnh xơ vữa động mạch là tình trạng từng mảng xơ vữa tích tụ bên trong thành động mạch. Các mảng xơ vữa được tạo thành từ chất béo, cholesterol, canxi và một số chất khác được tìm thấy trong máu. Theo thời gian, chúng cứng lại và làm hẹp động mạch, làm hạn chế dòng chảy của máu chứa oxy đến các cơ quan và bộ phận trong cơ thể.

Bác sĩ Huỳnh Minh Nhật, khoa Hồi sức Tim mạch bệnh viện quận Thủ Đức, cho biết: "Bệnh tim mạch trong y khoa được hiểu rất rộng, bao gồm: Tăng huyết áp, suy tim, thiếu máu cơ tim, tim bẩm sinh, hẹp - hở van tim, nhiễm trùng cơ tim và viêm cơ tim, thậm chí suy tĩnh mạch, bệnh mạch máu não. Đối với người dân, bệnh tim mạch thường được nhắc đến là xơ vữa động mạch".

Biểu hiện của bệnh xơ vữa động mạch

Bệnh xơ vữa động mạch xảy ra trong thời gian dài, tiến triển từ từ. Do đó, bệnh thường khó phát hiện cho đến khi bệnh nặng hơn và thường thấy các triệu chứng điển hình như khó thở, thiếu máu cơ tim, đau thắt ngực, đau tim đột ngột,...

Căn bệnh này thường xảy ra ở người cao tuổi và có thể diễn ra ở bất kỳ động mạch nào trong cơ thể. Cụ thể, khi bị tắt động mạch ở cẳng chân, người bệnh sẽ xuất hiện những cơn đau như bị chuột rút. 

Trong một vài trường hợp, tình trạng xơ cứng ở động mạch sẽ làm hẹp lòng động mạch não dẫn đến rối loạn tuần hoàn não. Thậm chí, xơ cứng động mạch cũng khiến người bệnh đột quỵ do tắc mạch máu não hoặc nhũn não.

Tại sao bệnh tim mạch do xơ vữa lại phổ biến trong cộng đồng dân cư?

Tình hình bệnh tim mạch do xơ vữa

Bác sĩ Huỳnh Minh Nhật thông tin: "Theo thống kê của tạp chí Lancet, cho đến năm 2016, bệnh tim thiếu máu cục bộ đứng đầu danh sách các nguyên nhân gây tử vong (trừ các nước nghèo khổ, lạc hậu, chiến tranh (ở đó nguyên nhân gây tử vong chủ yếu là viêm phổi, sốt rét, dịch tả,...).

Đối với các nước đang phát triển như Việt Nam, nguyên nhân gây tử vong hàng đầu là bệnh tim thiếu máu cục bộ, đứng thứ 2 là bệnh mạch máu não, vượt lên tai nạn giao thông (đứng thứ ba) và các bệnh nhiễm trùng hay ung thư khác.

Như vậy, từ thống kê trên, có thể thấy bệnh tim mạch do xơ vữa chiếm phần lớn các nguyên nhân gây tử vong và rất nguy hiểm.

Nguyên nhân gây ra xơ vữa động mạch

Nguyên nhân cơ bản gây ra xơ xữa động mạch là lượng cholesterol trong máu tăng cao (bình thường cholesterrol trong máu <5,2mmol/l, đặc biệt là loại LDL - C, Low Density Lipoprotein Cholesterol). Khi cơ thể dư LDL-C thì hiện tượng tích tụ lớp mỡ trong lòng động mạch ngày một nhiều hoặc khi bị giảm HDL-C (High Density Lipoprotein Cholesterol) thì nguy cơ xơ vữa động mạch sẽ xuất hiện càng cao.

Bác sĩ Huỳnh Minh Nhật cho biết: "Nguyên nhân gây tăng cholesterol lệ thuộc rất nhiều vào chế độ ăn. Theo đó, khi ăn quá nhiều mỡ động vật, phủ tạng, thịt có màu đỏ (bò, chó,...), trong thời gian dài sẽ dễ dàng dẫn đến tăng cholesterol trong máu.

Ở người bình thường, ngay từ khi còn trẻ đã hình thành các mảng xơ vữa, chúng  phát triển theo thời gian và không thấy triệu chứng cho đến khi tình trạng đã trầm trọng. Đến độ tuổi 50-60 sẽ bộc phát thành bệnh tim mạch do xơ vữa.

Với những người có chế độ ăn uống không phù hợp và lười vận động, khoảng 30 tuổi, bệnh tim mạch do xơ vữa đã bộc phát, từ đó ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, hiện nay ngày càng có nhiều người trẻ bị mắc bệnh xơ vữa động mạch và xuất hiện các biến chứng nhồi máu cơ tim, đột quỵ".

Ngoài ra, bệnh còn có nguyên nhân từ di truyền, biến chứng của hội chứng thận hư, đái tháo đường và một số bệnh gây rối loạn protein máu (đa u tủy xương). Đồng thời, những người ít vận động, ngồi lâu liên tục hàng giờ (thợ may, đánh máy, làm việc văn phòng, lái xe, trực tổng đài,...) cũng có nguy cơ mắc bệnh xơ vữa động mạch.

Ngăn ngừa bệnh tim mạch do xơ vữa như thế nào?

Xuất phát từ nguyên nhân cơ bản gây ra xơ vữa động mạch, có thể thấy chế độ ăn đóng vai trò rất quan trọng trong việc phòng ngừa căn bệnh này.

"Người bình thường nên có chế độ ăn khoa học, hạn chế dầu mỡ từ động vật. Thay vào đó, nên dùng dầu có nguồn gốc thực vật như dầu mè, dầu lạc, dầu vừng. Đặc biệt, bạn không nên dùng dầu dừa trong chế biến món ăn vì chúng chứa nhiều acid béo bão hòa dễ gây ra xơ vữa động mạch.

Đồng thời, nên hạn chế ăn các loại thịt đỏ vì chúng chứa rất nhiều cholesterol. Nên ăn các món có nguồn gốc từ đậu nành, rau củ, quả. Trong bữa ăn hàng ngày, nên bổ sung nhiều cá và rau củ để bảo vệ thành động mạch.

Với người có nguy cơ mắc bệnh tim mạch như tiểu đường, suy thận,... nên xây dựng chế độ ăn tuân theo hướng dẫn của bác sĩ và không được uống rượu bia. Với người đang điều trị bệnh tim mạch do xơ vữa, cần phải ăn uống kiêng khem, khẩu phần ăn hàng ngày phải có nhiều cá, rau củ và ít thịt.

Cùng với chế độ ăn khoa học, chúng ta nên thường xuyên luyện tập thể dục để giải phóng năng lượng. Không chỉ tốt cho hệ tim mạch, phòng ngừa xơ vữa động mạch, quá trình vận động còn giúp bạn phòng tránh được nhiều căn bệnh nguy hiểm.

Riêng với người mắc bệnh tim mạch, các hoạt động luyện tập phải nhẹ nhàng. Bạn nên tản bộ, tập dưỡng sinh,... để đảm bảo sức khỏe luôn được tốt" - Bác sĩ Nhật khuyên.