Bệnh viêm tai giữa ở trẻ em: Những điều cha mẹ cần biết

Bệnh viêm tai giữa là gì?

Viêm tai giữa cấp là bệnh lý thường xảy ra ở trẻ em. Biểu hiện viêm tai giữa ở trẻ em thường gặp là đau tai, sốt và gặp các vấn đề về nghe (ù tai, giảm thính lực). Viêm tai giữa thường xảy ra ở trẻ em sau khi các bé bị cảm lạnh. Thường chia làm 2 dạng: viêm tai giữa có mủ ở trẻ em hoặc viêm tai giữa hoại tử.

Trong tai mỗi bé sẽ có một đường ống tai nhỏ, gọi là vòi nhĩ (bác sĩ chuyên khoa gọi là vòi Eustachian), có nhiệm vụ kết nối vùng tai giữa với phần sau của mũi và họng, đồng thời giúp cân bằng áp lực. Nhưng khi họng và mũi bị ẩm ướt do tiết dịch nhầy quá mức, nơi đây sẽ trở thành vùng đất màu mỡ cho vi khuẩn phát triển. 

Đồng thời, do vòi nhĩ của trẻ nhỏ ngắn, rộng và phát triển theo chiều ngang nên vi khuẩn sẽ dễ dàng bám vào và di chuyển xung quanh khu vực này. Dịch lỏng từ mũi họng bị mắc kẹt tại bất kì vị trí nào trong khoang tai (chẳng hạn như vùng giữa tai) sẽ đều là cơ hội cho vi khuẩn sinh sôi. Vì vậy, trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị mắc bệnh viêm tai giữa.

Nguyên nhân viêm tai giữa ở trẻ em

• Do các viêm ở mũi họng, chủ yếu do viêm amydal.
• Do tắc vòi tai: thường gặp do sùi, u ở vùng vòm họng.
• Do viêm mũi, viêm xoang mủ.
• Cha mẹ cần xem xét lại quá trình chăm sóc bé, có thể là do những bất cẩn nào đó dẫn đến các yếu tố nguy cơ gây bệnh như:
• Nhiễm bệnh từ nhà trẻ, trường học.
• Nằm xuống trong khi ăn và uống.
• Tiếp xúc với khói thuốc lá.
• Tiếp xúc với không khí ô nhiễm.
• Thay đổi đột ngột độ cao.
• Đã từng bị bệnh viêm tai giữa và bệnh tái phát.
• Khí hậu lạnh, bị cảm cúm, viêm xoang hoặc trẻ bị cảm lạnh trước đó.

Dấu hiệu viêm tai giữa ở trẻ em

Đau tai là một triệu chứng viêm tai giữa ở trẻ em thường gặp và dễ nhận biết nhất. Việc phát hiện sớm tình trạng này và điều trị bệnh đúng cách cho bé sẽ mang lại kết quả tốt đẹp hơn. Do đó, việc cha mẹ cần biết là cách đọc được “ngôn ngữ đau tai” của bé. Đau tai làm trẻ quấy khóc, mất ngủ, bỏ bú, chạm vào tai sẽ làm cho trẻ khóc thét.

Một dấu hiệu ít gặp và dường như không thấy khi bé bị viêm tai giữa, đó là trẻ bị sốt. Trừ khi nguyên nhân dẫn đến viêm tai giữa là do bé bị viêm đường hô hấp nặng thì thân nhiệt của bé lúc này mới tăng lên.

Mũi của bé là nơi sẽ báo tín hiệu cho phụ huynh biết bé bị viêm tai giữa. Vì lúc viêm tai giữa thường diễn ra sau khi bé bị cảm lạnh, do đó dịch nhầy chảy ra từ mũi sẽ chính là dịch nhầy có trong tai bé.

Một trường hợp điển hình viêm tai giữa ở trẻ em có khởi đầu là mũi bé hơi nghẹt rồi chảy nước trong, lúc này bé chưa bị bệnh. Một vài ngày sau đó, khi dịch nhầy chảy ra chuyển sang màu vàng hay xanh lá là lúc bé bắt đầu nhiễm bệnh và trở nên quấy khóc, đồng thời nguy cơ viêm tai giữa tăng cao.

Khi bé nằm ngửa, chất dịch trong tai bé sẽ đổ dồn về phía màng nhĩ, gây khó chịu. Vì vậy, khi bị bệnh bé sẽ không muốn nằm ngửa khi ngủ mà sẽ trở mình liên tục, lăn qua lăn lại để giảm bớt áp lực trong tai cũng như để làm cho cơn đau tai giảm bớt.

Viêm tai giữa ở trẻ em thường kèm theo rối loạn tiêu hoá: ỉa chảy, phân sống, nôn trớ do tăng tiết đờm nhầy.

Dấu hiệu viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh đặc biệt hơn so với trẻ em lớn

Triệu chứng trẻ sơ sinh bị viêm tai giữa đầu tiên là sốt và viêm mũi. Tùy vào tình trạng bệnh và cơ địa mà mức độ sốt sẽ khác nhau. Thông thưởng là bé sẽ bị sốt từ 39 đến 40 độ C. Tuy nhiên bố mẹ không loại trừ trường hợp trẻ sơ sinh bị sốt do thời tiết hay một loại viêm nhiễm nào khác.

Đau tai: đây là một trong những biểu hiện viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh gặp phải nhiều nhất. Bố mẹ nên chú ý đến những biểu hiện của con như trẻ hay quấy khóc, nước hoặc mủ trong tai nhỏ ra bên ngoài, hoặc trẻ lấy tay dụi vào tai…

Việc kiểm tra màng nhĩ để phát hiện viêm tai giữa trẻ sơ sinh là rất khó bởi lỗ tai của trẻ rất nhỏ hẹp. Chỉ có các bác sĩ chuyên khoa mới có thể phát hiện những bất thường ở tai thông qua hình dạng và cấu tạo màng nhĩ.

Rối loạn tiêu hóa: viêm tai giữa cấp tính có thể khiến đường tiêu hóa của trẻ gặp vấn đề như đi ngoài, phân lỏng…do đờm, dịch.

Chảy mủ: đây là biểu hiện viêm tai giữa mãn tính ở trẻ sơ sinh nếu bố mẹ không phát hiện kịp thời. Ở giai đoạn này, những biểu hiện như đau tai, trẻ quấy khóc sẽ giảm hẳn, điều đó khiến bố mẹ nhầm tưởng rằng bệnh đã khỏi. Tuy nhiên nếu thấy mủ chảy ra từ trong tai thì bố mẹ cần đưa trẻ đi thăm khám gấp để có cách điều trị.

Do trẻ sơ sinh còn quá nhỏ để nhận biết các bất thường, vì vậy để chắc chắn rằng trẻ sơ sinh có bị viêm tai giữa không, bố mẹ cần đưa trẻ đi gặp các bác sĩ chuyên khoa sớm nhất.

Cách chữa bệnh viêm tai giữa ở trẻ em

Hầu hết viêm tai giữa ở trẻ em sẽ tự khỏi sau vài ngày. Tuy nhiên nếu cha mẹ nhận thấy tình trạng nhiễm trùng của trẻ tiến triển xấu hơn, nên đưa bé đến gặp bác sĩ.

Viêm tai giữa cấp thường chia làm ba giai đoạn: giai đoạn xung huyết, giai đoạn ứ mủ và giai đoạn vỡ mủ. Tùy vào từng giai đoạn mà sẽ có cách điều trị viêm tai giữa ở trẻ em khác nhau. 

Khoảng 2/3 số trường hợp viêm tai giữa cấp là do vi khuẩn gây ra nên đôi khi cần sử dụng đến kháng sinh.

Giai đoạn xung huyết: chủ yếu chống viêm mũi họng

Rỏ mũi bằng argyrol 1% hoặc sulfarin.

Dùng kháng sinh tùy theo tình trạng nhiễm khuẩn. Kháng sinh thường được chỉ định cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hơn 2 tuổi. 

Với những trẻ lớn hơn 2 tuổi có thể theo dõi trẻ khoảng từ 2 - 3 ngày trước khi chỉ định cho kháng sinh nếu tình trạng của bé không thuyên giảm.

Giai đoạn ứ mủ

Dùng thuốc giảm đau, nhỏ tai bằng glycerin borat 2% vài giờ một lần.

Giai đoạn vỡ mủ

Làm thuốc tai và theo dõi hàng ngày cho đến khi khô, liền kín màng tai

Không được phun, rắc bột kháng sinh gây bít tắc mủ.

Nên đứa trẻ đến gặp bác sĩ ngay khi có các biểu hiện sau đây

Sau 1-2 ngày theo dõi, tình trạng đau và sốt của trẻ không cải thiện Lúc này, bác sĩ sẽ kê kháng sinh cho con của bạn.

Sau 2 ngày dùng kháng sinh, tình trạng của con bạn không được cải thiện hoặc có thể trầm trọng hơn.

Cách phòng tránh viêm tai giữa cho trẻ sơ sinh

Cho bé bú mẹ: sữa mẹ cung cấp và tăng cường khả năng miễn dịch tự nhiên cho bé.

Cho bé bú bình ở tư thế thẳng đứng (tạo thành góc nghiêng ít nhất 30 độ) và giữ tư thế đó ít nhất là 30 phút sau khi bú xong.

Giữ bé tránh xa các chất có khả năng kích ứng tạo ra dịch nhầy trong hốc mũi và tai giữa của bé. Để thú nhồi bông, vật nuôi và bất cứ đồ vật gì có lông ở xa chỗ bé ngủ.

Hạn chế cho bé ngậm núm vú giả khi bé ngủ ban đêm, nhất là với bé từ 6 tháng trở lên vì nghiên cứu đã cho thấy có mối tương quan giữa việc ngậm núm vú giả và viêm tai giữa.

Tăng cường khả năng miễn dịch cho bé bằng cách cho bé ăn nhiều trái cây, rau củ quả và hải sản.

Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với những trẻ mắc bệnh cảm lạnh.

Giữ ấm cho trẻ.

Không cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá

Kiểm tra xem bé đã chích ngừa phế cầu, vắc xin ngừa cúm chưa. Tiêm vắc xin có thể làm giảm nguy cơ mắc các bệnh hô hấp ở trẻ em.

Khi bé lớn lên thì vòi nhĩ (vòi eustachian) sẽ ngày càng dài hơn, hẹp lại và nghiêng hơn. Chính điều này sẽ gây cản trở cho vi khuẩn và dịch nhầy vùng mũi họng tấn công vào tai giữa của bé. Vì vậy viêm tai giữa sẽ ít gặp hơn khi trẻ lớn lên.

Viêm tai giữa ở trẻ em hoàn toàn có thể phòng tránh bằng các biện pháp đơn giản ở nhà và điều trị dễ dàng nếu đc phát hiện sớm. Điều quan trọng chính là nhận diện chính xác các triệu chứng và đưa bé đến cơ sở y tế để được chăm sóc kịp thời.