Ngày tất niên cuối năm luôn là thời điểm quan trọng nhất trước khi bước sang năm mới. Đây là dịp để các thành viên trong gia đình cùng nhau tụ họp, sum vầy, ăn bữa cơm ngày cuối năm thật ngon miệng và ấm áp, chia sẻ những gì đã xảy ra trong năm vừa qua và cả kế hoạch cho một năm mới tốt đẹp hơn.
Cúng tất niên là tập tục quen thuộc của người Việt mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Đây là một nghi lễ nhằm đánh dấu cho năm cũ đã kết thúc để đón chào năm mới sắp đến gần. Các gia đình sẽ chuẩn bị lễ vật và mâm cỗ cúng tất niên nhằm dâng lên các vị thần linh, ông bà, tổ tiên với sự thành kính, biết ơn chân thành nhất. Đây chính là nét đẹp tâm linh, văn hóa cần được bảo tồn và phát huy.
Lễ cúng tất niên vào ngày 30 Tết gồm những gì?
Sau khi đã hoàn thành các công việc cần làm trước ngày 30 Tết như: dọn dẹp nhà cửa, trang trí lại nội thất, vệ sinh lại bàn thờ,... thì công đoạn cuối cùng chính là sửa soạn lễ vật để cúng tất niên. Tùy theo từng phong tục địa phương, vùng miền đang sống cũng như hoàn cảnh gia đình mà lễ vật cúng có thể khác nhau, nhưng chủ yếu sẽ bao gồm những thứ sau đây:
- Vàng mã
- Hương hoa
- Trầu cau
- Trà, rượu
- Đèn, nến
- Bánh chưng
- Mâm ngũ quả
- Mâm cỗ chay thanh đạm hoặc mâm cỗ mặn với đầy đủ các món như: Canh măng (mọc), thịt gà luộc, nem (chả giò) rán, xôi, đồ xào, miến, giò,... tương tự như mâm cỗ cúng ông Táo về trời hôm 23 tháng Chạp.
Mâm lễ cúng tất niên thường gồm:
- Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét).
- Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.
Bài văn khấn tất niên theo sách Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hóa Thông tin:
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương.
Con kính lạy ngài bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
Con kính lạy chư gia Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Tiên linh nội ngoại họ .................
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm Quý Mão
Tín chủ (chúng) con là: …
Ngụ tại: ...
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật phù hộ cho toàn gia lớn bé, trẻ già bình an thịnh vượng luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần, 3 lạy).
