Khoảng 13h ngày 31/7, Ngô Văn Quốc (38 tuổi, từng công tác tại Trại giam Bình Điền) đi xe máy tới khu vực chợ Đông Ba, TP Huế. Nghi phạm cầm súng AK xông vào tiệm vàng Hoàng Đức, bắn nhiều phát đạn vào các tủ kính rồi lấy vàng chạy ra ngoài và ném xuống đường.

Nghi phạm sau đó tiếp tục vào tiệm vàng Thái Lợi ở gần đó, lấy vàng rồi vứt ra đường. Gây án xong, Quốc chạy về hướng cầu Gia Hội và cố thủ ở nhà Lục Giác gần sông Hương. Số vàng Quốc ném ra được nhiều người dân chạy lại nhặt.

Sau khi nói chuyện với Phó giám đốc Công an tỉnh Thừa Thiên - Huế, nghi phạm hạ súng đầu hàng, được đưa về trụ sở công an để làm việc. Trong vụ việc này, Quốc có thể đối diện những tội danh nào? Đối với số vàng người dân nhặt được, nếu không trả lại, họ có thể bị xử lý ra sao?

Đối mặt 2 tội danh

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường (Trưởng Văn phòng luật sư Chính pháp) nhìn nhận đây là vụ việc nghiêm trọng. Hành vi của Quốc thể hiện sự manh động, làm ảnh hưởng an ninh trật tự xã hội và gây nguy hiểm tới tính mạng của những người xung quanh.

Đánh giá về chi tiết nghi phạm mặc quân phục, dùng súng AK cướp tài sản nhưng sau đó lại ném vàng ra đường, luật sư Cường cho rằng đây là dấu hiệu bất thường. Thông thường, những tên cướp tiệm vàng thường cố gắng che giấu thân phận, cố gắng cướp lượng lớn tài sản rồi nhanh chóng tẩu thoát. Tuy nhiên, Quốc lại mặc quân phục công an, cướp tiệm vàng rồi vứt ra đường để người khác nhặt.

Do đó, ông cho rằng cần trưng cầu giám định tâm thần để làm rõ nhận thức, năng lực điều khiển hành vi của người này ở thời điểm sự việc xảy ra.

Trường hợp xác định Quốc có đầy đủ năng lực và khả năng điều khiển hành vi, luật sư cho biết hành động dùng súng cướp tiệm vàng của nghi phạm đã đủ yếu tố cấu thành tội Cướp tài sản theo Điều 168 Bộ luật Hình sự 2015.

Theo Điều 168 Bộ luật này, người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù 3-10 năm. Trường hợp giá trị tài sản bị cướp từ 50 triệu đến dưới 200 triệu đồng, khung hình phạt sẽ là 7-15 năm tù.

Ngoài ra, cơ quan chức năng sẽ làm rõ khẩu súng nghi phạm sử dụng để phạm tội có phải vũ khí quân dụng hay không. Nếu có căn cứ cho thấy đây là súng quân dụng, Quốc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng theo Điều 304 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt 1-7 năm tù.

Ngoài ra, nếu xác định chính xác Quốc là người đang công tác trong lực lượng công an, nghi phạm sẽ bị áp dụng biện pháp kỷ luật là tước danh hiệu công an nhân dân trước khi bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cũng theo dõi sự việc, luật sư Quách Thành Lực (Giám đốc Công ty Luật Pháp trị) cho biết trong cấu thành tội Cướp tài sản, mục đích chiếm đoạt tài sản là dấu hiệu bắt buộc. Nếu không có mục đích chiếm đoạt, thì hành vi “dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được” không phải là tội cướp tài sản.

Tuy nhiên, mục đích “nhằm chiếm đoạt tài sản” được hiểu theo nghĩa rộng, phổ quát. Theo đó “nhằm chiếm đoạt tài sản” được hiểu là mong muốn ngăn cản, chiếm giữ, tước đoạt tạm thời hoặc vĩnh viễn quyền sở hữu, sử dụng tài sản của người khác. “Nhằm chiếm đoạt tài sản” không chỉ hiểu theo nghĩa hẹp là chiếm đoạt tài sản của người khác làm của riêng cho bản thân người chiếm đoạt.

"Trong vụ việc trên, nghi phạm đã sử dụng súng bắn vỡ kính nơi để vàng. Đây là hành vi sử dụng vũ lực. Thời điểm mang vàng ra khỏi quầy hàng, mục đích chiếm đoạt tài sản của Quốc đã được thể hiện trên thực tế. Tại thời điểm này, tội cướp tài sản đã hoàn thành", luật sư phân tích.

Bởi vậy, ông Lực cho rằng hành động mang vàng ném cho người dân sau đó của Quốc không làm ảnh hưởng, làm mất đi mục đích chiếm đoạt của người phạm tội. Đây không phải yếu tố ảnh hướng đến việc xác định trách nhiệm hình sự của tội Cướp tài sản.

Xử lý ra sao người nhặt vàng nhưng không trả?

Đối với những người dân nhặt vàng của nghi phạm ném ra, luật sư cho rằng đây là hành vi vi phạm pháp luật. Sau khi cơ quan chức năng ra thông báo, người dân cần trả lại số tài sản này nhằm tránh những rủi ro pháp lý có thể xảy đến.

Dưới góc độ hành chính, trích dẫn Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ, Giám đốc Công ty Luật Pháp trị cho biết những người nhặt được vàng nếu không trả lại có thể bị xử phạt về hành vi công nhiên chiếm đoạt tài sản hoặc chiếm giữ trái phép tài sản của người khác. Khung hình phạt là phạt tiền 2-3 triệu đồng.

Trường hợp giá trị tài sản từ 10 triệu đồng trở lên, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự về tội Chiếm giữ trái phép tài sản hoặc Công nhiên chiếm đoạt tài sản theo các Điều 176, 172 Bộ luật Hình sự 2015