Táo bón là một trong những bệnh lý thường xảy ra ở trẻ em. Việc táo bón lâu ngày khiến trẻ sẽ kém ăn, giảm hấp thụ chất dinh dưỡng, do đó ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Trẻ bị táo bón do những yếu tố nguy cơ và biến chứng nào?

Yếu tố nguy cơ khi trẻ bị táo bón

Triệu chứng thường gặp ở trẻ là mấy ngày mới đi đại tiện 1 lần, phân thường khô cứng, thậm chí như phân dê. Táo bón thường xảy ra nhiều hơn đối với những trẻ:

• Ít vận động, thiếu tập thể dục
• Chế độ ăn không đủ chất xơ
• Khẩu phần không đủ chất lỏng, không uống đủ nước
• Dùng một số loại thuốc có nguy cơ gây táo bón
• Hội chứng ruột kích thích, một số vấn đề chức năng đường ruột hay bệnh lý ảnh hưởng đến hậu môn hoặc trực tràng
• Có tiền sử gia đình bị táo bón
• Thói quen sinh hoạt phụ thuộc khiến trẻ chờ đợi sự nhắc nhở hay phục vụ từ người khác mà không tự chủ theo nhu cầu bản thân, cũng có thể mải chơi mà lờ đi sự thôi thúc buồn ị tự nhiên.

Biến chứng khi trẻ bị táo bón

Trẻ bị táo bón có thể gây khó chịu, nhưng thường không nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu táo bón trở thành mạn tính, có thể xảy ra các biến chứng:

Nhiễm trùng đường tiết niệu trẻ em

Khoảng 10% trẻ táo bón bị nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát. Nước tiểu bình thường không có vi khuẩn, virus và nấm. Nhiễm trùng xảy ra khi vi sinh vật, thường là vi khuẩn từ đường tiêu hóa, bám vào niệu đạo và bắt đầu nhân lên. Uống nước ít và táo bón đều góp phần vào khả năng bị nhiễm trùng đường tiết niệu.

Không may mắn ở người bẩm sinh trào ngược bàng quang – niệu quản thì những nhiễm trùng cơ hội sẽ gây viêm ngược dòng, sau đó có thể để lại sẹo và tổn thương thận.

Theo thời gian, các tổn thương này làm giảm chức năng thận và tăng huyết áp, suy thận mãn tính tiềm tàng và biểu hiện triệu chứng ở giai đoạn 3-4, khi cơ thể mệt mỏi quá sức hay tình cờ phát hiện.

Tiểu tiện không tự chủ (đái dầm vào ban đêm và đái són, đái không tự chủ vào ban ngày)

Một phần ba trẻ em bị táo bón gặp phải tình trạng tiểu tiện không tự chủ vào ban ngày. Khi táo bón chiếm một lượng lớn không gian trong bụng, thường dẫn đến rối loạn chức năng của bàng quang. Điều này có thể gây ra tiểu không tự chủ, tiểu gấp, tiểu rắt, tiểu són (Hội chứng bàng quang kích thích).

Ngoài việc gây bất tiện cho trẻ, gây buồn bực cho bố mẹ thì tiểu tiện không tự chủ ở trẻ đến độ tuổi đi học (> 7 tuổi) còn khiến trẻ thiếu tự tin vào bản thân và khó thiết lập các mối quan hệ xã hội.

Trào ngược dạ dày thực quản trẻ em

Cảnh báo nguy hiểm của tình trạng này ở trẻ nhỏ tăng nhu động ruột sau ăn no và nằm đầu thấp nếu chẳng may có trào ngược dạ dày lại xao lãng chăm sóc khiến thức ăn tràn vào đường thở sẽ nguy hiểm tính mạng.

May mắn hơn ở trẻ lớn khi đã có phản xạ tự lật – lẫy – ngồi khiến thức ăn ít có nguy cơ tràn vào đường thở vì thế trào ngược dạ dày ít nguy hiểm tính mạng.

Tuy nhiên, lượng dịch và hơi đẩy lên từ thực quản mang theo nồng độ pH thấp của dạ dày gây viêm mãn tính vùng hầu họng

Diễn biến tiếp theo phụ thuộc hệ miễn dịch của trẻ và có thể đẩy đến tình huống nghiêm trọng hơn như nhiễm trùng đường hô hấp trên (viêm thanh khí phế quản, viêm tiểu phế quản co thắt, viêm phế quản phổi) khiến việc điều trị khá luẩn quẩn và thường xuyên tái phát. Chưa kể đến trào ngược dạ dày còn liên quan đến các vấn đề về viêm lợi và phát triển răng.

Nguy cơ can thiệp ngoại khoa

Nứt hậu môn, Rò hậu môn, trực tràng. Tắc ruột, bán tắc ruột do bã thức ăn hoặc phân (diễn ra khi phân cứng đóng trong ruột và trực tràng chặt đến mức hành động đẩy bình thường của đại tràng không đủ để tống phân ra ngoài)

Vấn đề hành vi

Các vấn đề về hành vi có thể xuất phát từ cơn đau do táo bón, hoặc sự bối rối mà một đứa trẻ phải đối mặt do làm bẩn đồ lót của chúng ở trường hoặc ở những nơi công cộng (Rò rỉ phân ra quần (encopresis) do rối loạn vận chuyển phân tại đại tràng và giảm phản xạ trực tràng). Lâu ngày, đây cũng là một trong những nguyên nhân gây tổn thương sâu sắc tâm lý trẻ.

Ngoài ra, trẻ bị táo bón kinh niên có nguy cơ mắc các bệnh sau

• Bệnh trĩ và các biến chứng: xảy ra do căng thẳng để cố đi đại tiện hoặc nứt hậu môn (rò hậu môn), đôi khi có thể dẫn đến chảy máu trực tràng..
• Sa trực tràng (một phần nhỏ niêm mạc ruột sa ra khỏi lỗ hậu môn.
• Táo bón kéo dài cũng tiềm ẩn nguy cơ viêm ruột mãn tính, viêm ruột thừa khi trưởng thành

Theo Thạc sỹ Bác sỹ Ngô Quế Dương 

Bệnh viện Đa khoa Y học cổ truyền Hà Nội