Chị Linh Chi (30 tuổi, sống tại một chung cư ở Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: “Gia đình tôi chuyển về đây được hơn ba năm, nhưng đến giờ tôi vẫn không biết tên hàng xóm hai bên. Gặp nhau trong thang máy thì chào cho lịch sự, ai cũng cười nhẹ rồi quay vào điện thoại. Không khó chịu gì, nhưng cũng chẳng có cảm giác thân quen”. 

Theo chị Linh Chi, sống ở chung cư giống như mỗi người một thế giới, ai về nhà nấy, đóng cửa lại là xong một ngày.

Nhịp sống bận rộn và văn hóa “đóng cửa”

Phần lớn cư dân chung cư là người đi làm toàn thời gian. Sáng sớm rời nhà, tối muộn mới về, căn hộ trở thành nơi nghỉ ngơi đúng nghĩa. Sau một ngày mệt mỏi, nhiều người chỉ muốn đóng cửa, nấu ăn, xem điện thoại và đi ngủ, thay vì bắt chuyện hay giao lưu.

Anh Tuấn (54 tuổi, kỹ sư công nghệ thông tin, sống tại một chung cư ở Nam Từ Liêm) thẳng thắn: “Không phải tôi không muốn thân với hàng xóm mà thật sự không còn năng lượng. Đi làm về đã hơn 8 giờ tối, chỉ muốn yên tĩnh. Cuối tuần thì tranh thủ đưa con đi chơi hoặc về quê, rất hiếm khi ở nhà để sinh hoạt chung”. 

Công nghệ cũng góp phần làm mối quan hệ láng giềng trở nên mờ nhạt. Trong thang máy, mỗi người một chiếc điện thoại, tai nghe cắm sẵn, tạo ra khoảng cách vô hình giữa những con người đứng rất gần nhau.

Sự đề cao quyền riêng tư là một giá trị tích cực của đời sống hiện đại nhưng trong bối cảnh chung cư, nó cũng vô tình trở thành rào cản kết nối. Nhiều người chọn cách không làm phiền ai, cũng không muốn bị làm phiền.

Chị Linh Chi cho biết: “Tôi cũng ngại hỏi han chuyện riêng tư vì sợ người ta nghĩ mình tò mò. Lâu dần thành thói quen, gặp nhau chỉ gật đầu cho xong”. Sự dè dặt ấy khiến mối quan hệ hàng xóm dừng lại ở mức xã giao tối thiểu.

Thiếu không gian chung để con người gặp nhau

Thiết kế và cách vận hành chung cư cũng đóng vai trò không nhỏ. Ở nhiều nơi, phòng sinh hoạt cộng đồng hoặc sân chơi chung tồn tại nhưng ít hoạt động, hoặc chỉ dành cho trẻ em. Người lớn hầu như không có lý do để gặp gỡ nhau ngoài những tình huống phát sinh.

Anh Tuấn nhận xét: “Chung cư tôi có phòng sinh hoạt cộng đồng, nhưng gần như để không. Nếu có những buổi giao lưu, sinh hoạt nhỏ thì có lẽ mọi người sẽ gần nhau hơn”.

Khi thiếu không gian và lý do để gặp gỡ, mối quan hệ hàng xóm khó hình thành một cách tự nhiên.

Thực tế, nhiều cư dân chỉ biết hàng xóm khi xảy ra va chạm: tiếng ồn, chỗ đỗ xe, thú cưng, hay tranh cãi trong nhóm chat cư dân. Những tương tác tiêu cực này càng khiến con người thu mình, chọn cách giữ khoảng cách để tránh rắc rối.

“Nhiều khi chỉ vì một việc nhỏ mà cả tầng căng thẳng, nên ai cũng ngại thân thiết”, chị Linh Chi nói.

Sự xa cách giữa hàng xóm không chỉ là vấn đề cảm xúc. Khi cư dân không quen biết nhau, việc hỗ trợ trong tình huống khẩn cấp trở nên khó khăn. Trẻ em ít bạn chơi trong tòa nhà, người già dễ cô đơn và cảm giác cộng đồng dần biến mất.

Nhiều người thừa nhận, dù sống trong căn hộ tiện nghi, họ vẫn thấy thiếu một điều gì đó rất căn bản, cảm giác được thuộc về một nơi chốn có con người gắn kết.

Dù vậy, khoảng cách hàng xóm không phải là điều không thể thu hẹp. Theo anh Tuấn, chỉ cần một lời chào, một câu hỏi xã giao cũng đủ để mọi thứ khác đi. Ít nhất là biết mình đang sống cạnh ai.

Một số chung cư đã bắt đầu hình thành các nhóm nhỏ: cùng trồng cây, chia sẻ đồ ăn, hỗ trợ trông trẻ, hay đơn giản là nhắn tin hỏi thăm khi nhà bên cạnh có việc.

Chung cư là xu hướng tất yếu của đô thị hóa. Nhưng sống trong nhà cao tầng không đồng nghĩa với việc phải sống xa cách. Giữa nhịp sống bận rộn, mỗi cư dân đều có thể lựa chọn: khép kín hoàn toàn, hoặc mở ra một cánh cửa nhỏ cho sự kết nối.

Ở chung cư, con người hoàn toàn có thể không sống như người lạ, nếu mỗi người sẵn sàng bước ra khỏi cánh cửa căn hộ của mình dù chỉ một chút.